62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Villa Şaman
, dikkat çekici estetik ifadesi ile 
ayrışır. Öyle ki, Türkiye modern mimarlığına 
dair değerlendirmelerde, küçük ölçekli bir 
konut yapısı olmasına rağmen, ölçeği ve işlevi 
nedeniyle önem atfedilen kamu yapılarının 
yanında, ülkedeki önemli modernist örnekler-
den biri olarak sıralanır.
14
Villa Şaman, Utarit 
İzgi’nin özellikle modern mimarlığın takipçisi 
olduğu dönemde
15
Haluk Şaman için tasarladığı 
bir konut yapısıdır. Yapıyı farklı kılan, alışılage-
len dik açılı geometriden uzaklaşılmış olmasıdır. 
Asimetrik olarak tasarlanan yapının çatısında, 
Niemeyer’in 
butterfly solution
(kelebek çözü-
mü)
16
olarak tanımladığı çözüme rastlanmakta-
dır. Niemeyer’in tasarladığı yat kulübü için 
uyguladığı bu çözümle, iç mekânda farklı yük-
seklikler elde edilirken, çatı yüzeylerinin kesişim 
noktasına yerleştirilen oluk sayesinde, teras çatı-
da görülen yağmur suyunun tahliyesi problemi 
giderilmiştir. Villa Şaman’ın asimetrik cephe 
düzeni ve iki eğimli parçadan oluşan çatının 
hareketi, çatı döşemesi olarak başlayıp, kıvrıla-
rak üst kattaki balkonun döşemesine dönüşen 
betonarme çerçeve ile vurgulanır. Kıvrılan beto-
narme döşemenin arasında kalan yüzeyler camla 
kaplanarak hem iç mekânların bol ışık alması, 
hem de biçimin vurgulanması sağlanmıştır.
1959’da Feneryolu’nda inşa edilen Villa 
Şaman’ın tasarımında iki ayrı konutun tek çatı 
altında ele alınması temel meseledir. Konut 
birimleri, ortalarında yer alan ara bahçe ile ayrı-
lır. Çatının eğimli yüzeylerinin kesiştiği kısım da 
bu ayrıma işaret eder. Ara bahçe kütle kompo-
zisyonunda da dengeleyici bir görev üstlenir. 
Farklı ölçekteki iki konuttan küçük olanına 
binanın batı cephesinden ulaşılır. Büyük konu-
tun girişi ise yapının doğu cephesindendir. 
Mekân kurgusu oluşturulurken, birimlerin 
mahremiyetinin korunmasına özen gösterilmiş-
tir. İki birimde de alt katta yemek, oturma ve 
mutfak birimleri yer alırken, yatak odaları üst 
katta çözülmüştür. Büyük konutun sağır cephe-
sinin bulunduğu ara bahçe ise küçük konut 
tarafından kullanılmaktadır. Dönemin malzeme 
sıkıntısına rağmen, İzgi iç-dış bütünlüğünü sağ-
lamaya çalışmış, yaşama mekânlarında zemin-
den tavan döşemesine kadar devam eden cam 
yüzeylerle bahçeyi yaşama mekânına taşımıştır. 
Modern mimarlıkta yapı üretiminin temel öğe-
lerinden biri olan cam malzemeye ayrı bir önem 
atfedilir. Cam, yapının çevresiyle ilişki kurması-
na fırsat veren yegâne malzeme olarak görülür. 
Betonarme sistemin imkân tanıdığı geniş boş-
luklar cam yüzeylerle kaplanarak mekân kurgu-
suna iç-dış bütünlüğünü sağlayan bir yenilik 
getirilmiştir. Burada yeni olan cam malzeme 
değil, camın yepyeni bir saydamlık sağlayacak 
şekilde kullanılmasıdır. Mimar, villanın inşa 
sürecini anlatırken, o dönemde büyük boyutlu 
cam bulmanın zorluğuna değinir,
17
buna rağ-
men geniş cam yüzeyler yaratma konusunda 
ısrarcı davrandığını belirtir.
18
Yeterli büyüklü-
mimar•ist 2018/2
59