62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Malzeme ve Yapım Tekniği: Sıkıştırılmış Toprak
“Sıkıştırılmış toprak” denildiğinde ilk akla gelen 
soru, kerpiç değil mi o, oluyor? Ya da toprağın 
fırında ısıtılıp ısıtılmadığı da ikinci soru... Ana 
malzeme killi toprak olsa da içine karıştırılan 
malzeme kerpiç yöntemindeki gibi saman değil 
ve hayır, ısıtma gerektirmediği, doğal güneş 
ortamında kuruduğu için minimum enerji har-
canıyor. Kafescioğlu ve İTÜ’de kurulan Toprak 
Araştırma Enstitüsü ekibinin çalışmaları kapsa-
mında “alker” ismi verilen karışımdaki ana mal-
zemeler killi toprak, alçı ve kireç (Kafescioğlu, 
2017). Kafescioğlu ve ekibinin Anadolu’da bir-
çok köy ve kasabada yerinde yaptığı çalışmalar 
sonucu bu karışım bulunmuş ve bu yapım tekni-
ğiyle iki katlı deneme yapılar inşa edilmiş. Ahşap 
kalıplar içine bu karışımın dökülmesi ve elle ya 
da titreşimli el makineleriyle kademe kademe 
sıkıştırılması olarak tarif edebileceğim bu teknik-
le daha çok masif duvarlar, kalıptan çıktığı haliy-
le toprak dokusunu ve rengini hissedebildiğiniz, 
yazın serin kışın sıcak tutan ve nefes alan bir yapı 
malzemesi elde etmiş oluyorsunuz.
Dünyadaki örneklerine baktığımızda kale 
duvarları, büyük han yapıları ve saraylara kadar 
büyük ölçekte örnekleri mevcut. Ekonomik 
oluşu açısından bir yandan da düşük gelirli böl-
gelerde ve doğal havada kuruduğu için sıcak 
iklimli yerlerde rastlamak mümkün. Ancak bu 
örnekler sadece geçmişe ait yapılar değil. Bugün 
doğal malzemelerle sürdürülebilir evlerin yapım 

---

mimar•ist 2018/2
31
Fabrikadaki üretim 
denemeleri.
Fabrikada final modüller 
öncesi üretim denemeleri.
Fabrikada final modüllerin 
üretimi.
Sulama sistemi 
denemeleri.
EKOLOJİ
süreçlerini anlatan belgesellerde, örneğin Avus-
turalya evlerinde güncel bir yapım tekniği ve 
doğal malzeme olarak kullanımına rastlayabili-
yorsunuz. Bu anlamda beton kadar ana akım 
kullanılan bir malzeme olmasa da sürdürülebilir 
yaşam ve sağlıklı yapılar konularının öneminin 
anlaşıldığı günümüzde önemli ve güncel bir 
araştırma alanı olduğu kesin.
Komün-Aksiyon Duvarlarda içbükey alanlar 
içeren, akışkan yüzeyler oluşturacak biçimde 
sürekli iç boşluklara sahip bir duvar istediğimiz-
den alkerin mevcut karışımını olduğu gibi kul-
lanmak mümkün olmadı. Kil oranı yüksek hafri-
yat toprağına, laboratuvardaki analizler sonucu 
neler katacağımızı belirlemek için Kafescioğlu ve 
araştırma ekibinin alker tekniği çalışmalarına, 
yine bu ekipte yer almış olan danışmanımızın 
deneyimlerine başvurduk ve bienal işimize destek 
olan fabrikanın Ar-Ge kısmında çeşitli malzeme 
karışım deneyleri yaptık.
6
Tüm bu araştırmalar ve 
denemeler sonucunda killi toprağa alçı ve kirecin 
yanı sıra minimum oranda akrilik, cam elyafı, 
perlit gibi malzemeler ekledik. Kalıptan çıkma, 
açık havada kuruma, formunu koruma, kendi 
kendini taşıma açısından nasıl bir akışkanlık ve 
kıvam gerektiğini bu süreç içinde saptadık.