|
2.Buyrıq hám onıǹ túrleri
Hár qanday mákemeler menen shólkemlerdiń, kárxanalardıń basqarıw jumısları yaǵnıy mákeme jámááti aldındaǵı eń áhmiyetli tiykarǵı hám kúndelikli wazıypalarǵa baylanıslı barlıq jumıslar buyrıqlar negizinde iske asırıladı.
Buyrıqlar mazmunı boyınsha ekige bólinedi: mákeme yaki kárxananıń tiykarǵı iskerligine tiyisli buyrıqlar hám kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli buyrıqlar.
Buyrıqtıń joybarı qánigeler tárepinen tayarlanadı, bas yaki jetekshi qánigeler, huqıq másláhátshisi, bas esapshı menen kelisilgen halda dúziledi. Huqıq másláhátshisi buyrıq penen tanısıp shıqqanda tómendegilerge itibar beredi: máseleni buyrıq penen rásmiylestiriw maqsetke qanshelli tuwrı keliwi; buyrıq joybarı ámeldegi nızamlarǵa, húkimet qararlarına qanshelli muwapıq keliwi; usı mákemeniǹ aldıǹǵı berilgen buyrıqlarına sáykes keliwi.
Buyrıq teksti mákeme blankasında jazılıp, hújjettiǹ tiykarǵı teksti tiykarlawshı (kirisiw) hám biylik bólimlerinen dúziledi. Tiykarlawshı bóliminde buyrıqtan maqset, shárt-sharayat, sebepler kórsetiledi, tiykar etip alınıp atırǵan buyrıqqa silteme beriledi (hújjettiǹ atı, nomeri, sansei jazıladı). Tiykarlawǵa zárúrlik bolmaǵan jaǵdaylarda tikkeley buyrıqtıń biylik bólimi beriledi.
Buyrıqtıń biylik bólimi jańa qatardan, bas háripler menen jazılatuǵın “BUYIRAMAN” sózinen baslanadı. Onnan soń qos noqat qoyılıp, jaǹa qatardan biylikler jazıladı. Zárǵriyatqa qarap biylikler bántlerge ajıratılıp, arabsha sanlar menen belgilenedi. Sannan soǹ noqat qoyılıp, sóz bas háripten baslanadı. Biyliklerde kim qaysı wazıypanı, qaysı múddette orınlawı kórsetiledi. Feyildiń shárt meyildegi buyrıq (III bet, birlik) forması menen ańlatıladı (tayınlansın, belgilensin, ótkerilsin, qabıl etilsin sıyaqlı).
Buyrıqtıǹ biylik bólimi aqırında buyrıqtı qadaǵalaw kimge júkletilgenligi, ayırım waqıtları aldınǵı hárekettegi yamasa basqa hújjet biykar etilgenligi jazıladı. Geyde biylikten soń buyrıqqa tiykar bolǵan hújjettiń atı da kórsetiledi.
Buyrıqlar tiykarınan tómendegi zárúrli bólimlerden turadı:
Gerb, mákemeniń tımsallıq belgisi (blanka bólimleri).
Ministirlik hám basqarmanıń atı.
Mákemege tiyisli bolǵan sanlar.
Hújjet túrine tiyisli bolǵan sanlar.
Mákemeniń atı.
Atalıwı (mazmunınan kelip shıǵıp ataladı).
Sánesi.
Nomeri.
Buyrıq shıqqan orınnıń atı.
Hújjettiǹ atı (Buyrıq).
Buyrıqtıń teksti.
Mákeme basshısınıń yaki orınbasarınıń qolı.
Buyrıqtıń joybarın tayarlaǵanda hám ol tiyisli bólim yaki ayırım adamlarǵa tanıstırılıp kelisilgende, eger zárúr bolsa, sol mápdar bólimniń yaki adamnıń atı buyrıqtıń aqırında kórsetiliwi kerek.
Kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli buyrıqlardı kadrlar bólimi tayarlaydı. Bunday buyrıqlar, ádette, xızmetkerdi jumısqa qabıl etip alǵanda yamasa jumıstan bosatılǵanda, basqa jumısqa ótkerilgende, xızmet babında sıylıqlanǵanda, miynet dem alısın bergende, sonday-aq jeke adamǵa tán basqa da máselelerge baylanıslı beriledi. Álbette, bunday buyrıqlar anaw yaki mınaw bólim baslıqlarınıń usınısları, jeke arzalar negizinde tayarlanadı.
Kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli buyrıqlar arnawlı baspa qaǵazları bolmaǵan jaǵdayda ápiwayı buyrıq qaǵazlarına da jazıladı. Bunday jaǵdayda buyrıqtı; basına “kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli” dep jazıp qoyıw kerek.
Bunday buyrıqlardıń mazmunına sáykes “Jumısqa qabıl etiw haqqında buyrıq”, “Basqa jumısqa ótkeriw haqqında”, “Jumıstan bosatıw haqqında buyrıq”, “Miynet dem alısın beriw haqqında buyrıq”, “Sıylıq beriw haqqında buyrıq” hám t.b. jazıladı. Bunday buyrıqlarda kirisiw bólimi bolmawı múmkin. Buyrıqtıń biylik bóliminde bántler boladı. Buyrıq bóliminde “QABÍL ETILSIN”, “TAYÍNLANSÍN”, “ÓTKERILSIN”, “BOSATÍLSÍN”, “SÍYLÍQLANSÍN” sıyaqlı feyiller bas háripler menen jazıladı.
Basqa jumısqa ótkeriw haqqındaǵı buyrıqlarda ótkeriw sebepleri kórsetiledi. Miynet dem alısın beriw haqqındaǵı buyrıqta onıń túrleri (gezektegi miynet dem alısı, is haqısı saqlanbaǵan halda miynet dem alısı hám t.b.), jumıs kúniniń ulıwma sanı, miynet dem alısı pitken kúni tolıq kórsetiledi. Al, jumıstan bosatıw tuwralı buyrıqta onıń sebepleri hám bosatılǵan kúni anıq belgilenip jazılıwı shárt.
Qandayda bir sebep penen miynet tártibin buzǵanı hám sıylıqlar beriw haqqındaǵı buyrıqlar óz aldına rásmiylestiriledi. Buyrıqlardıń barlıq túrleri de qol qoyılǵan waqıttan baslap óz kúshine kirip, kadrlar bóliminde dizimge alınadı hám saqlanadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
