6-tema. Biylik hújjetleri

6-tema.Biylik hújjetleri
Jobası:

1. 
   Biylik hújjetleri
   
2. 
   Buyrıq hám onıǹ túrleri
   

Belgili bir mákeme, shólkem aldında turǵan tiykarǵı hám kúndelikli wazıypalardı sheshiw maqsetinde buyrıq, biylik, kórsetpe sıyaqlı biylik hújjetleri tayarlanadı.
Biylik - basqarıwǵa baylanıslı hújjet, konstituciyalıq huqıqta mámleket basshısı hám orınlawshı hákimiyat organları tárepinen wákillikleri sheńberinde shıǵarıladı. Orınlawshı hákimiyat organınıń tez sheshiliwi kerek bolǵan hám basqa máselelerge baylanıslı qararı biylik kórinisinde shıǵarıladı. Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 94-statyasında kórsetiliwinshe, Prezident konstituciyaǵa hám nızamlarǵa tiykarlanıp hámde olardı orınlaw barısında respublikanıń pútkil aymaǵında májbúriy kúshke iye bolǵan pármanlar, qararlar hám biylikler shıǵaradı.
“Ministrler Keńesi ámeldegi nızamlarǵa muwapıq, Ózbekstan Respublikası aymaǵındaǵı bárshe organlar, kárxanalar, shólkemler, mákemeler, lawazımlı shaxslar hám puqaralar tárepinen orınlanıwı májbúriy bolǵan qararlar hám biylikler shıǵaradı”
(Ózbekstan Respublikası 98- statya)
Biylik - bul mákeme administraciyası (direktor, onıń orınbasarları hám t.b), sonıń menen bir qatar, bólim basshıları tárepinen ámeliy máseleler jújesinen qabıllanatuǵın hújjet. Ádette, biyliktiń háreket etiw múddeti sheklengen bolıp, onıń kúshi bólimlerdiń óz ishinde, ayırım lawazımdaǵı adamlarǵa hám puqaralarǵa tiyisli boladı. Biyliktiń teksti buyrıqtaǵı sıyaqlı zárúrli bólimlerden turadı, tek onıń tiykarǵı bóliminde “Buyıraman” sóziniń ornına “Usınıs etemen”, “Ruxsat beremen” sıyaqlı sózler jazıladı.
Biylik penen ádette, shaxslar joqarı lawazımlarǵa tayınlanadı yamasa lawazımınan azat etiledi. Tosınnan yáki áskeriy jaǵday tártibi bayan etiledi, orden hám medallar menen sıylıqlaw ámelge asırıladı, joqarı áskeriy hám maqtaw jarlıqları beriledi, ulıwma normativ qásiyetke iye bolǵan qararlar rásmiylestiriledi. Ulıwmalıq qaǵıydaǵa sáykes, biylik usı mámleket konstituciyası hám nızamlarına (Ózbekstan Respublikasında - Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası hám Ózbekstan Respublikası nızamlarına) qayshı kelmewi kerek. Ózbekstan Respublikasında Prezident biylikleri Oliy Májlis yáki Ministrler Kabineti razılıǵısız jeke túrde Prezident tárepinen qabıllanadı.
Biylik - mazmunı hám mánisine kóre, konstituciyalıq normalardı kúndelikli turmısqa asırıwdıǹ deregi sıpatında shıǵarılǵan bolıp, yuridikalıq kúshi, kóz qarası konstituciya hám nızam normalarına salıstırǵanda ekilemshi esaplanadı. Ózbekstan Respublikasınıń “Normativ-huqıqıy hújjetleri haqqında”ǵı nızamına (2000-jıl 14-dekabr) kóre, Prezident biylikleri belgilengen tártipte kúshke kiredi hám olar járiyalanıwı shárt. Batıs mámleketlerinde, biyliklerge uqsas hújjetler kóbinese dekret (AQSHta orınlawshı direktivalar) dep ataladı.