6-sinf. Ona tili 1-dars. O‘zbekistonda davlat tili va boshqa

Bir bo‘g‘inli so‘zlar	Ikki bo‘g‘inli so‘zlar	Uch bo‘g‘inli so‘zlar
To‘rt bo‘g‘inli so‘zlar
Bu	o-zod	mu-no-sib	fu-qa-ro-si

So‘ng "Bo‘g‘in qanday amaliy ahamiyatga ega?" – savoli bilan suhbat davom ettiriladi. Agar o‘quvchilar qiynalsalar, "Bo‘g‘indan biz qaysi o‘rinda va nima maqsadda foydalanamiz?", "So‘zlarni bo‘g‘inga ajratish sizga qanday hollarda qo‘l keladi?", "Siz o‘qishni va yozishni qanday o‘rgangansiz?" kabi javobga yetaklovchi savollar berilishi ham mumkin. O‘qituvchi o‘quvchilarning bu boradagi javoblarini to‘ldirib. quyidagilarni aytadi:
Bo‘g‘in quyidagi amaliy ahamiyatlarga ega:

1. 
   Bolalarga savod-o‘qish va yozishni o‘rgatish bo‘g‘inga asoslanadi. 
   Masalan, "Alifbe" kitobi fikrimizni tasdiqlaydi.
   

2. 
   Yozuvda satrdan satrga so‘zlar bo‘g‘in asosida ko‘chiriladi.
   

3. 
   She’riyatda she’r vaznlarini belgilash bo‘g‘inga asoslanadi. Aniqrog‘i, barmoq vazni bo‘g‘inlarning miqdoriga, aruz vazni bo‘g‘inlarning cho‘ziq va qisqaligiga asoslanadi.
   

Mavzuga oid 21-mashqni ham "Kim chaqqon va zukko?" o‘yini tarzida bajartirishi mumkin. Bunda o‘quvchilar berilgan so‘zlardagi ochiq va yopiq bo‘g‘inlarni aniqlaydilar.
Urg‘u haqidagi takrorlash sinov suhbati quyidagi savollar asosida uyushtiriladi:

1. 
   Urg‘u deb nimaga aytiladi? Urg‘uning qanday turlari bor?
   

2. 
   So‘z urg‘usi deb qanday urg‘uga aytiladi?
   

3. 
   Ma’no urg‘usi qanday urg‘u?
   

4. 
   So‘zda urg‘uning ko‘chishi bilan so‘z ma’nosini o‘zgarishi deganda 
   nimani tushunasiz?
   

22-mashqda berilgan so‘zlar vositasida o‘quvchilar urg‘uning ko‘chishi bilan bog‘liq bo‘lmagan so‘zlar ma’nosidagi o‘zgarishlarni tahlil qiladilar va buni gaplar tuzish asosida izohlaydilar: ko‘zlar (ot) - ko‘zlar (fe’l)Yulduz uning ko‘zlariga qaradi. U maqsadga erishishni ko‘zlar edi.
Keyin mazkur gaplar asosida birinchi ko‘zlar so‘zida urg‘u ikkinchi bo‘g‘inga tushishi, bunda ko‘z so‘ziga qo‘shilgan -lar qo‘shimchasi ma’noni kuchaytirish uchun, ikkinchi so‘zda urg‘u birinchi bo‘g‘inga tushib. "maqsad qilmoq, mo‘ljallamoq" ma’nolarini ifodalashga xizmat qilganligi tushuntiriladi.
Dars bo‘g‘in va urg‘uga oid she’riy grammatik topishmoqlar yechishga asoslangan "Topqirlar bahsi" o‘yini bilan yakunlanadi. O‘qituvchi quyidagi grammatik topishmoqlarni ifodali o‘qib beradi, o‘quvchilar esa javob beradilar:

1. 
   Soni unli tovushlar soniga teng,
   

So‘zda qancha unli bo‘lsa, shuncha deng? (bo‘g‘in). 
2. Biram kattakon o‘zi
Go‘yo nuqtaning yarmi.
Unli ustida turar,
Uni baland ayttirar? (urg‘u).
Darsda R.Sirojiddinovning boshqa she’riy grammatik topishmoqlaridan ham foydalanish mumkin.
O‘rganilganlarni takrorlash va 23-mashqqa ko‘ra “Ilm-hayot chirog‘i” mavzusida matn tuzish uyga vazifa qilib beriladi.