|
Işiň gurluşy
Adamyň işi dürli-dürli. Ol zähmet, pedagogiki, çeperçilik, gözleg işlerini öz içine alyp biler. Adam işjeňliginiň gurluşynyň seljermesi, işjeňligiň daşarky dünýäniň aňly aňynda şöhlelenýändigini görkezýär. Islendik işde, adam öz hereketleriniň maksadyna düşünýär, garaşylýan netijäni göz öňüne getirýär, ýagdaýa düşünýär we baha berýär, ýerine ýetirilmeli hereketiň gurluşy hakda pikir edýär, erk-isleg berýär, işiň gidişine gözegçilik edýär, üstünlik we şowsuzlyk hakda pikir edýär .
Iş, bir tarapdan, ösüş aýratynlyklaryna we şahsyýet aýratynlyklarynyň ýüze çykmagyna, beýleki tarapdan, bu işiň temasy bolan adamyň ösüş derejesine baglydyr. Işleriň ähli görnüşlerini üç bölege bölmek bolar: maksat-hereket-hereket.
Maksat adam işjeňliginiň ahyrky netijesini görkezmek we olaryň isleglerini kanagatlandyrmakdyr.
Motiw - adamy herekete getirýär we many berýär.
Hereket, geljekde ýekeje ýönekeý işi ýerine ýetirmäge gönükdirilen, has doly işiň düzümidir. Işiň maksady has uzakda bolup biler. Şonuň üçin bu maksada ýetmek, şol maksada ymtylanda adamyň öňünde ýüze çykýan ownuk maksatlaryň tapgyryny yzygiderli döretmekdir. Aşakda hereketiň möhüm bölekleri bar.
Işleriň esasy görnüşleri
Adamlaryň işjeňligi, aňyň aňly işjeňlik hökmünde kemala gelmegidir we
ösüşi bilen baglanyşykly emele gelýär we ösdürilýär Adamyň ösüşiniň we aňyň çeşmesidir.
Hereket adamyň şahsyýetini aňladýar, işjeňlik bolsa adamyň şahsyýetini emele getirýär. Adamlarda dürli görnüşli işleriň ýüze çykmagy we ösüşi gaty çylşyrymly we köp wagt talap edýär. Çaganyň işjeňligi, diňe kämillik döwründe kem-kemden bilimiň we terbiýäniň täsiri astynda aňly maksatly iş görnüşini alýar. Adam işjeňliginiň üç esasy görnüşi bar: oýun, zähmet we bilim. Bu işler çaganyň şahsyýetini kemala getirmekde möhüm rol oýnaýar.
Oýun. Çaga bir ýaşyndan başlap, ýönekeý işler üçin şertleri ösdürip başlaýar. Bu şertleriň ilkinjisi oýun. Oýun oýnamak haýwanlaryň çagalarynda-da bolýar. Haýwanlaryň ýaş çagalarynda syn edilip bilinjek oýunlary oýnamak, ýalan sözlemek, söweşmek, ylgamak we ş.m. ýaly dürli çäreleri öz içine alyp biler. Çagalarda-da oýnamak işjeňligiň bir görnüşidir. Arassa oýun işjeňligini döredýän sebäp, zerur bolsa, onuň çeşmesi derňew we tejribe. Çagalar obýektler bilen rol oýnaýan, obýekte gönükdirilen, didaktiki oýunlary oýnaýarlar.
Oýun, çagalara zatlaryň we wakalaryň mazmunyny öz tejribesinde öwrenmegi, bu mazmuny ulanmagy başarmagy öwredýär. Çaganyň şahsy häsiýetleri beýlekiler bilen gatnaşykda mazmun tapýar. Oýun çärelerinde çaga rol oýnamak arkaly sosial hakykata öýkünmäge synanyşýar we şeýlelik bilen jemgyýetçilik durmuşynda daşky gurşaw we şahsy gatnaşyklar barada öwrenýär. Jemgyýet durmuşynda bu ýa-da beýleki wakany bir rol arkaly oýnaýar. Sözleriň we hereketleriň utgaşmasy netijesinde oýun işjeňligiň häsiýetini alýar we belli bir derejede maglumat bermek ukybyna eýe.
Ilkinji oýun ulularyň özüni alyp barşynyň gaýtalanmagy we öýkünmegi bilen häsiýetlendirilýär. Hekaýa oýunlary kämahal aňly we käwagt bilmän bolmagyň bir ýa-da başga bir tarapyny ele almaga synanyşýar.
Oýun ilki bilen çaga üçin güýmenje bolup hyzmat edýär, soň bolsa sosial-taryhy ösüş nusgalaryny beýan etmek derejesine ýetýär. Rollar, manyly hereketler, göreldeli yşaratlar, düşünjeler çaganyň şahsyýetiniň kemala gelmegine işjeň gatnaşýar. Dogulandan mekdebe çenli oýun esasy rol oýnaýar we oýun didaktiki bolup biler.
Bilim işjeňligi oýun çäreleriniň ahyrynda ýüze çykýar. Bu işiň maksady, belli bir maglumatlary, bilimleri, hereketleri we amallary edinmekdir. Adamyň şeýle aýratyn işine, maksadyny doly öwrenmekden we ussatlykdan ybarat bolan terbiýeçilik işi diýilýär. Psihologiki taýdan terbiýeçilik işi aşakdaky amallary öz içine alýar: belli bir nazaryýetiň we amalyýetiň üstünlikli durmuşa geçirilmegi üçin obýektiw dünýäniň iň möhüm aýratynlyklary barada maglumat almak. Bu prosesiň önümi bilimdir. Bu işleriň, ýagny bilim almakda ýüze çykýan usullaryň we amallaryň gazanylmagy, bu prosesleriň önümi, başarnyk we bilim almakdyr. Bilim çäreleriniň gurluşy gaty çylşyrymly we bilimleri, düşünjeleri, başarnyklary, endikleri, öwredişleri öz içine alýar.
Terbiýeçilik işleri gowy guramaçylykly gurşawda amala aşyrylýar. Ulular çagalaryň ösüşine işjeň täsir edýärler we okuw çärelerini, şeýle hem bu işler bilen baglanyşykly özüni alyp barşyny gurnaýarlar. Işleriň we hereketleriň ynsan jemgyýetçilik tejribesini öwrenmäge gönükdirilmegi. Şeýlelik bilen, okuw çäreleri ulular tarapyndan gurnalýar, dolandyrylýar we yzygiderli gözegçilik edilýär. Bilim işleriniň bilim işjeňligi bilen aýrylmaz baglanyşyklydygy mälimdir. Mekdeplerimizde islendik okuw prosesi elmydama tebigatda öwrediji bolýar, çagalara bir ders öwredenimizde we olara bilim bermeli bolýarys. Mekdepdäki terbiýeçilik işi esasan düşündiriş, ynandyrmak, görkezmek, höweslendirmek, talap, tabşyrmak we jeza bermek arkaly amala aşyrylýar. Mekdepdäki ähli bilim işleriniň esasy maksady okuwçylara watançylyk ruhunda terbiýe bermekdir.
Zähmet işjeňligi, belli bir sosial taýdan peýdaly, maddy ýa-da medeni, ruhy önüm öndürmäge gönükdirilen iş. Ynsan zähmeti hemişe sosial ugra gönükdirilendir.
Zähmet işjeňliginiň maksady adamlaryň iýýän zatlaryny, çörek, maşynlar, dürli öndürilen önümler, egin-eşik, iýmit we ş.m. öndürmek bolup biler.
Zähmet tebigatda jemgyýetçilikdir. Zähmet bölünişi hem sosial. Zähmet bölünişigi sebäpli hiç kim diňe özüne zerur zatlary öndürmek bilen meşgullanmaýar, hatda başyndan ahyryna çenli ýekeje zat öndürmek bilenem meşgullanmaýar. Şonuň üçin adam durmuş üçin zerur zatlaryň hemmesini jemgyýetden alýar, öz isleglerini kanagatlandyrýar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
