6. Modul; Uch fazali zanjirlar

11.5. Iste’molchilarni uch fazali zanjirlarga ulanish tartibi va usullari.
Uch fazali zanjirlar to‘rt simli va uch simli bo‘lishi mumkin, generator va iste’molchilarni fazalari turli usulda ulanishi mumkin.
Bir fazali iste’molchilar uch fazali to‘rt simli zanjirlarga faza- nol tartibida ulanishi mumkin, uch fazali iste’molchilar to‘rt simli va uch simli sxemada ulanishi mumkin. Uch fazali iste’molchilar fazalarining boshlanishi va oxiri mos ravishda quyidagicha belgilanadi.
Uch fazali zanjirlar simmetrik va nosimmetrik bo‘lishi mumkin, ularning faza qarshiliklari o‘zaro teng;
Nosimmetrik zanjirlarda xar bir faza qarshiliklari o‘zaro teng emas

va shunga mos xolda fazalardagi potensiallar ham teng emas;

Nazorat savollari.

1. Uch fazali zanjirlarning afzalliklari ?
2. Simmetrik e.yu.k tasvirlashni qanday usullarini bilasiz ?
3. Generator fazalarining yulduz va uchburchak ulanishi kanday amalga oshiriladi ?
4. Liniya va faza kuchlanishlari deganda nimani tushunasiz ?
5. Liniya va faza kuchlanishlari orasidagi munosabatlar ?
6. Simmetrik va nosimmetrik uch fazali zanjirlar nima ?

12. Uch fazali zanjirlarni hisoblash.
12.1. Nosimmetrik iste’molchi ulangan zanjirlarni hisoblash tartibi.
12.1.rasmda berilgan zanjir uchun generator kuchlanishi va iste’molchi faza qarshiliklari ma’lum bo‘lsa faza toklarini aniqlash.
Uch fazali zanjirlarda liniya va faza toklari farqlanadi, uchburchak ulanganda iste’molchi faza toklari quyidagicha;

Liniya toklarining kompleks qiymatlari, kompleks faza toklarining ayirmasiga teng yoki yuqorida aytib o‘tilganidek faza toklaridan marta katta bo‘ladi;

Bu yerda iste’molchi faza kuchlanishining kompleks qiymati,
faza qarshiliklarining kompleks qiymatlari.
Iste’molchi faza qarshiliklari uchburchak shaklda ulanganda faza kuchlanishlari liniya kuchlanishlariga teng bo‘ladi.
Har bir fazadagi tok quyidagicha aniqlanadi; liniya qarshiligi e’tiborga olinmayapdi.

Faza toklari topilgandan so‘ng Kirxgofning birinchi qonuniga binoan liniya toklarini topamiz;

Yuqorida yozilgan tenglikka binoan liniya toklarining geometrik yig‘indisi nolga teng;
Topografik va tok vektor diagrammasi 12.2.rasmda keltirilgan, tok diagrammasi shakli yuklama xarakteriga bog‘liq. Amaliyotda aktiv induktiv xarakterli yuklama keng tarqalgan, bu holda tok vektori, kuchlanish vektoridan burchakka ortda qoladi.
T opografik diagrammani qurish generator kuchlanishini vektorini qurishdan boshlanadi, keyin iste’molchini kuchlanish topografik diagrammasi quriladi, agar liniya qarshiligi e’tiborga olinmasa generator kuchlanishi va iste’molchi kuchlanishi qiymati bir hil, shuning uchun generator va iste’molchi topografik diagrammasi mos keladi.
Faza kuchlanishlari vektoriga mos keluvchi burchak ostida faza tok vektorlari quriladi.
Faza toklari vektorlari vektor diagramma markaziga ko‘chiriladi , ularning geometrik ayirmasi liniya toklarini anglatadi.

Simmetrik yuklama ulangan xolat.

Yuklama simmetrik bo‘lganda faza qarshiliklarining kompleks qiymatlari o‘zaro teng;
Shuning uchun faza toklari moduli teng, bir biridan faza bo‘yicha burchakka siljigan, Om qonuni bo‘yicha bitta fazadagi tokni topish yetarli.
Liniya toklarining kompleks qiymati mos keluvchi faza toklarining kompleks qiymati ayirmasiga teng.
Simmetrik yuklama ulangan holdagi vektor diagramma 12.3.rasmda keltirilgan. Vektor diagrammadan ko‘rinib turibdiki liniya toklari miqdor jihatdan o‘zaro teng biri ikkinchisidan faza bo‘yicha siljigan, liniya toki faza tokidan marta katta.
L iniya toklari vektorlari mos keluvchi faza toklari ayirmasidan ortda qoladi.
A liniya tokini hisoblab, qolgan liniya toklarini ko‘rsatkich darajalarini siljitish orqali topish mumkin.