6-modul. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari 1-mavzu. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari. Reja

Osmaning elastiklik xarakteristikasi
Avtomobilning ravon yurishini ta’minlash uchun g’ildirakka ta’sir etuvchi vertikal yuklanish osmaning ezilishiga qarab ma’lum qonuniyatda o’zgarishi kerak. Bunday bog’lanish osmaning elastiklik tavsifi deyiladi. Vertikal yuklanish statik yuklanishga yaqin diapazonda o’zgarsa osmaning tavsifi optimal tebranishlar chastotasini ta’minlab berishi kerak, ya’ni, tebranishlar chastotasi yengil avtomobillarda 0,..1,2 Gts, yuk avtomobillarida 1,2...1,9 Gts atrofida bo’lishi kerak. Bu tebranishlar chastotasi yo’lovchi piyoda xarakatlangandagi tebranishlarga to’g’ri keladi va yo’lovchi uchun qulay xisoblanadi. Ressorlangan massaning xususiy tebranishlar chastotasi osmaning statik ezilishiga f_sm bog’liq:

3-rasm. Osmaning elastiklik tavsifi.

Avtomobil notekis yo’llardan xarakatlanganda tebranishlar amplitudasi oshib ressorlangan massa cheklagichlarga urilmasligi uchun osmaning bikrligi oshib borishi kerak, ya’ni Dinamik yuklanishni statik yuklanishga nisbati dinamiklik koeffitsienti deyiladi:

Osmaning elastiklik tavsifidagi egri chiziq ostidagi yuza osmaning dinamik energohajmini bildiradi, bu esa elastik qismning to’la ezilishini ta’minlaydigan ishga ekvivalent hisoblanadi. Osmaning dinamik energohajmini oshirish uchun elastik tavsif progressiv (o’suvchi) bo’lishi kerak, ya’ni osmaning ozgina ezilishida ham dinamik yuklanish Rzd katta bo’lishi mumkin. Huddi shunday dinamiklik koeffitsientini to’g’ri chiziqli tavsifda ham olish mumkin, lekin u holda dinamik ezilish f_d katta bo’lib ketadi, buni esa konstruktsiyada ta’minlash juda qiyin.

4-rasm. Qo’shimcha elastik qismli ressorali osma konstruktsiyalari
a- yuk avtomobilining ressorali orqa ko’prik osmasi; b-yuk avtomobilining ressorali oldingi ko’prik osmasi; v-avtobusning ressorali korrektirlovchi prujinali osmasi
Avtomobilning foydali yuklanishi minimumdan maksimumgacha o’zgarsa, statik ezilishni hosil qiladigan ressoralangan massaning o’zgarishi yengil f_st avtomobillarning oldingi o’qida 10-30%, orqa o’qida 45-60%, yuk avtomobillarida 250-400% va avtobuslarda 200-250%ni tashkil etadi. Shu o’zgarishlarda ham ressoralangan massaning xususiy tebranishlar chastotasi optimal bo’lishi uchun yuklanish o’zgarsa ham osmaning statik ezilishi fct o’zgarmas bo’lishi kerak, ya’ni yuklanish o’zgarsa osmaning bikrligi ham o’zgarishi kerak. Buni yuk avtomobillarida orqa osmaning ressorasi ustida qo’shimcha ressora o’rnatilishi (5.2-rasm), pnevmoballonlarda xavo bosimini oshishi va x.k. konstruktiv yo’llar bilan amalga oshirish mumkin.