6-mavzu XII-XV asrlarda Rus knyazliklarining siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti Reja


rus yerlarining birlashishiga yerdam berdi



Download 238,86 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/2
Sana28.04.2022
Hajmi238,86 Kb.
#588936
1   2
Bog'liq
2.2-mavzu XII-XV asrlarda Rus knyazliklarining siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti

rus yerlarining birlashishiga yerdam berdi.
Mamlakatning birlashishiga tashqi 
dushmanlarga qarshi, avvalo Oltin Urda xonlari zulmiga qarshi kurash zaruriyati ko’p jihatdan 
katta ta’sir qildi. Rus yerlarini birlashtirgan 
“Rossiya”
tushunchasi XV asrning oxirida, shu 
jaraenlarning natijasi sifatida vujudga keldi. 
Rusning turli knyazlari XIII asrning oxiridan rus yerlariga xukmronlik imkoniyatini 
beradigan Oltin Urda yerligini olish uchun kurash olib bordilar. Dastlab bu yerlikni Tverь 
knyazlari qulga kiritdilar. Lekin XIV asrning boshidan yuksala boshlagan Moskva knyazlari ham 
yerlikka ega bo’lish uchun kurashga kirishdilar. Bu boradagi o’z aro kurash 1327 yili, Tverdagi 
xalq qo’zg’olonini bostirishda Urdaga yerdam bergan Moskva knyazi Ivan Kalitaning (1325-
1340) galabasi bilan tugadi. Oltin Urda Moskva knyaziga boshqa rus yerlaridan soliq yigish 
xuquqini berdi. X1V asr 2-yarmida rus knyazlari orasidagi kurash yana keskin tus olib, Oltin 
Urdaning rus yerlariga yangi xujumlari boshlandi. Kalitaning nevarasi Dmitriy Ivanovichning 
1359 yili knyaz bulishi rus knyazlarining o’z aro urushlarida Moskvaning galabasi bilan 
tugashiga imkon berdi. 
Ruslarning Mo’g’ul-tatarlarga qarshi urushlaridagi birinchi va muxim galabaga ham 
knyazь Dmitriy erishdi. Dastlab 378 yili Ryazanь yerlaridagi voksa daresi buyida Moskva 
qushini Mo’g’ullar ustidan galaba qildi. Lekin xal qiluvchi jang 1380 yili 8 sentyabrda Dmitriy 
boshchiligidagi rus qushinlari bilan Oltin Urda xoni Mamay qushini o’rtasida Don daresi 
soxilidagi Kulikova maydonida bo’ldi. Jangni Mamayning otliq akskarlari boshlab berdi. Ular 
ruslarning oldingi saflariga xujum qildilar va uni qattiq jangda yanchib tashladi. Bir necha soat 
davom etgan jangda urdaliklar knyazning markazdagi katta polkini va qushinning chap qanotiini 
siqib quyishdi. Jangning xal qiluvchi paytida Serpuxov knyazi Vladimir Andreevich va voevoda 
Dmitriy Bobroklarning pistirmadagi polki jangga kiradi. Rus otliqlari dushmanning orqa 
tomonidan zarba beradi. Natijada Mo’g’ullar qushini vaximaga tushib chekina boshlaydi. 
Knyazь Dmitriy Ivanovichga bu jangdagi galabadan sung Donskoy nomi berildi. 
Mo’g’ul-tatarlarning rus yerlaridagi xukmronligi Kulikova jangidan keyin ham davom 
etdi. Oradan ko’p utmay Oltin urda xoni To’xtamish 1382 yili quqqisdan Moskvaga xujum qildi. 
Bir qancha vaqt davom etgan mudofaani shahar aholisining o’z i tashkil qildi. Nijegorodlik rus 
knyazlari vositachiligida shaharga, avf va’da qilib kirgan Mo’g’ullar o’z so’z laridan qaytib katta 
kirgin uYushtirdilar. Dushman ketganidan keyin Moskvadan 24 ming kishining uligi topildi. 
Shahar deyarli yenib kul bo’ldi. Qushni yerlardan lashkar tuplab kelgan knyazь Dmitriy 
Donskoyning yaqinlashuvi Mo’g’ullarni Moskva yerlaridan ketishga majbur qildi. 
Bu borada bir tarixiy voqeaga aloxida tuxtalish lozim. Rus yerlariga katta talafot 
keltirgan Tuxtamishxon 1389-1391 va 1394-1395 yillardagi Temur qushinlarining xujumlariga 
bardosh bera olmadi. Tuxtamish qushinlarini tor-mor qilgan Temur Oltin Urdani vayronaga 
aylantirdi. Rus yerlarining Mo’g’ul-tatar istibdodidan xalos bulishida Amir Temurning 
xizmatlari katta bo’lgan . 
Ivan III \1462-1505 yy\ va Vasiliy III \1505-1533 yy\ning knyazligi davrida rus 
yerlarining Moskva atrofida birlashuvi tez sur’atlar bilan bordi. Ivan III davrida Yaroslavlь va 
rostov knyazliklari yerlari qushib olindi. Moskva knyazligiga 1471-1478 yillardagi urushlar 
natijasida Novgorod respublikasi ham qushib olindi. Nixoyat Ivan III davrida 1480 yili Moskva 
Oltin Urdaga soliq tulashdan bosh tortdi va shu tariqa Mo’g’ul-tatarlarning rus yerlarida ikki 
yarim asrlik xukmronlikka chek quyildi. 
Rus yerlarining birlashishi davom etib 1485 1ili Tverь knyazligi tugatildi. Pskov 
respublikasi yerlari 1501 yili, Litva bilan urush natijasida Smolensk yerlari 1514 yilda Moskvaga 
buysundirildi. Nixoyat 1521 yili Moskvaga doim qaram belib kelgan Ryazanda knyazlik 
xokimiyati tugatildi. Rus yerlarining Moskva atrofida birlashuvi mamlakatning kelajakdagi 
siesiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqietiga zamin tayerladi. 
O’rta asrlarda vujudga kelgan shaharlar boshqa mamlakatlardagi kabi Rusda ham 
madaniyat uchoqlariga aylandi. Xunarmanldchilik va savdo-sotiqning rivojlanishi bilimli 


kishilarga bo’lgan talabni oshirdi. Yirik shaharlarda maktablar ochildi. Jumladan kievda X 
asrdaeq usmirlar uchun, X1 asr oxirida esa qizlar maktabi ochildi. Arxeologiyaga oid qazilmalar 
X1-X111 asrlarda novgorodliklarda qayin pustlogiga yozilgan yerliklari yezuvning keng 
qullanilganidan darak beradi. SHikoyatnomalar, taklifnomalar, Xo’jalik ishlaridagi farmoyishlar, 
savdo-sotiq va narx-navolar to’g’risidagi yezuvlar bitilgan qayin pustloqlari topilishi fikrimiz 
dalilidir. 
Rusdagi me’morchilik san’atining Yutuqlari ham moddiy madaniyatning Yuksalib 
borganidan darak beradi. Kievdagi sofiya sobori (1037 y), Novgorod shaxridagi Sofiya 
ibodatxonasi (1052 y), Vladimirdagi Dmitrov sobori (1194-1197) kabi go’z al va muxtasham 
diniy inshootlar jaxon madaniyati durdonalari qatoriga kiradi. 
XU asrda Moskva sobori qurilishiga chaqirilgan mashxur italьyan me’mori Fioravantiga 
knyazь Ivan 111 Vladimir shaxridagi XV asr oxirida qurilgan Uspenskiy soborini kursatib 
kelishlarini buyurgan. Aytishlaricha, italyan me’mori rus ustalarining ijodiga yuksak baxo berib, 
ibodatxonaning chiroyini yuksak baxolagan. 
She’riyat soxasida qadimgi Rusning salmoqli asarlariga aloxida tuxtalish lozim. Birinchi 
she’riy asar “Igor polki jangnomasi” 1185 yili Kievda qipchoq xoni Konchakning xujumi 
munosabati bilan yozilgan. Noma’lum muallif tomonidan bitilgan “Jangnoma” shaklan teran, 
vatanparvarlik ruxidagi va xavf-xatarlar paytida rus knyazlariga qarata qilingan donolarcha 
murojaatdir. 
Rus tarixida “Igor polki jangnomasi” boqiylik imtixonidan o’tdi. X1U asrda Kulikova 
maydonidagi Rus galabasini tarannum etgan “Zadonshchina” dostonining muallifi unga 
ochiqdan-ochiq taqlid qilib yezgan. 

Document Outline

  • Asosiy matn:

Download 238,86 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish