6-Mavzu: Mintaqalarda sanoat tarmog’ini rivojlanish xususiyatlari

Neft sanoati. Respublikada ilk bor neft koni 1904 yilda (Farg’ona vodiysidagi) ochilgan.
Mamlakat neft zahirasi 5 mlrd tonna, qazib olish hajmi yiliga 3,5 mln tonnani tashkil etadi. Shuning 1,561 mln tonnasi mamlakat hududida qayta ishlanmoqda. Farg’ona, Oltiariq va Qorovulbozor neftni qayta ishlash zavodlarining umumiy quvvati 11,1 mln tonna bo’lib, hozirda 60 foiz quvvatda ishlamoqda. Farg’ona neftni qayta ishlash zavodida 60 turdagi Oltiariqda 75 turdagi neft mahsulotlari ishlab chiqariladi.
Gaz sanoati. Tarmoqning respublikada qazib olinayotgan yoqilg’i balansidagi xissasi 87,2 foizni tashkil etadi. Gazni sanoat usulida qazib chiqarish o’tgan asrning 50-60 yillarida boshlandi. Farg’ona, Surxondaryo, Buxoro, Qashqadaryo viloyatlari hamda Qoraqalpog’iston respublikasi gaz qazib olish hududlari hisoblanadi. Mamlakat hududidagi aniqlangan gaz zahirasi 5 trilion kubometrni tashkil etadi. Hozirda 1,604 mln tonna gaz kondensati, 62,9 milliard kubometr gaz qazib olinmoqda.
Bugungi kunda siqilgan gaz ishlab chiqarish o’rtacha yillik hajmi 273,6 ming tonnani, suyuq uglevodorodlar hajmi 8 mln tonnani, aholiga yetkazib berilayotgan tabiiy gaz hajmi 66 milliard kubometrni tashkil etmoqda.
Energetika sanoati. O’zbekistonda dastlabki issiqlik energetikasi dizel va uncha yirik bo’lmagan bug’ turbinalariga moslashgan elektr stantsiyalarida yaratilib, u Farg’ona va Kattaqo’rg’on yog’-moy zavodlarida qurilgan. Ilk GES 1926 yilda Chirchiq-Bo’zsuv traktida barpo etildi.
Taxiatosh, Navoiy, Sirdaryo, Toshkent IESlari tabiiy gaz, Angren IESi ko’mir asosida ishlaydi. Mamlakatda yiliga o’rtacha 52-53 milliard kVt soat elektr energiya ishlab chiqariladi.
Respublika elektr iste’mol hajmi 46,1 milliard kVt soat. Energetika sanoati hozirgi davrda 19 ming sanoat 80 ming qishloq xo’jaligi, 10 ming kommunal va 3,5 mln. maishiy iste’molchilarni energiya bilan ta’minlamoqda
Ko’mir sanoati. O’zbekistonda 1832,8 mln tonna aniqlangan ko’mir zahirasi mavjud bo’lib, uning 1786,5 mln tonnasi qo’ng’ir va 46,3 mln tonna tosh ko’mir tashkil etadi.
Qo’ng’ir ko’mir Angren havzasidan, toshko’mir Sharg’un va Boysun konlaridan qazib olinadi. Bugungi kunda 3,8 mln tonna ko’mir qazib olinadi va uning 85 foizi energetika sanoatiga yetkazib beriladi.