6-mavzu. L. Bеtхоvеn ijоdi Reja

www.tdpu.uz/////www. ziyonet.uz/////// www.dsmi.uz///////www.conservatory.uz
Bеtхоvеn ijоdining jаhоn musiqа mаdаniyati tаriхidаgi аhаmiyati.
Bеtхоvеn ijоdini dаvrlаri; Bоnn dаvri (1770-1792); Lyudvig Van Betxoven (van qo’shimchasi Betxoven ajdodlarining kelib chiqishi Gollandiyalik ekanligiga ishora qiladi). 1770 yil 15 yo 16 dekabr kuni nemislarning uncha katta bo’lmagan Bonn shaharchasida tug’ilgan. Uning bobosi saroy kapelmeysteri, otasi (Iogann van Betxoven shu kapellada tenorist (tenor) ashulachi bo’lgan. Uning onasi saroy oshpazining qizi bo’lgan.
Betxovenning otasi musiqachi, ashula muallimi, klavesinda chalish boyicha muallim bo’lgan, bo’lsada u yengil tabiat va ichimlikka berilgan betayin kishi edi. U yarim tunda ishdan ichib, kelgan bo’lib 3-4 yashar yosh Lyudvigni uyg’otib olib, uni klavesin chalishga majbur qilar edi. «Sendan Motsart chiqaraman» deb qilgan harakatlari unchalik samara bermagach, Betxovenning musiqiy tarbiyasi otasining urtoqlariga topshirildi.
Betxoven birinchi marta 8 yoshida Kyoln shahrida kontsert berdi. Undan keyin boshqa shaharlarda ham yosh Betxovenning kontsertlari bo’ldi. Ammo uni yosh ijrochi Motsartning muvaffaqiyatlari bilan tenglashtirib bo’lmas edi.
Otasining ichimlikka ruju qoyishi oilaning moddiy asoslarini quritdi. Betxovenning onasi kasalmand bo’ldi. 12 yoshida u maktabdan chiqib ishlashga majbur bo’ldi. 1779 yili Bonnga Iogann Gotlib Nefe degan kapelmeyster kelib saroy teatriga rahbarlik qila boshladi. Nefe har tomonlama ma`lumotli, madaniyatli, bir nechta xorijiy tillarni biladigan kishi edi. U Betxovendagi kuchli qobiliyat, mehnatsevarlik va bilimga chanqoqlikni ko’rib, uni o’ziga shogird qilib oldi. Betxoven esa birinchi marta haqiqiy ustoz, zo’r musiqachini ko’rib unga shogird tushganidan mamnun edi. 1782 yili Nefe safarga ketganida Betxoven vaqtinchalik uning organchilik lavozimini egallaydi. 13 yoshida u saroy orkestrining klavesinchisi lavozimiga ishga qabul qilindi. Yana bir yildan keyin doimiy maosh bilan organchining yordamchisi lavozimiga o’tkazildi. U 1788 yili oilani asosiy boquvchisiga aylanib, saroy xizmati bilan birga endi xususiy darslar berishga ham majbur bo’ladi.
Nefe Betxovenni I.S.Bax, F.E.Bax, Gendel, Gaydn, Motsart va boshqa kompozitorlar ijodi bilan tanishtirib, uni keyingi ijodiga zo’r poydevor yaratdi. Nefening erdami bilan yosh Betxovenning dastlabki asarlari (kompozitor Dressler marshlari temasiga uchta variatsiya va klavesin uchun uchta sonata) nashr etildi. Nefening ta`sirida Betxoven latish, frantsuz va italyan tillarini o’rgana boshladi.
Betxoven kompozitor sifatida o’ziga ishonch hosil qilganidan keyin, 1787 yili Venaga borib Motsart bilan uchrashadi. Motsartga o’zining asarlari va improvizatsiyalarni chalib ko’rsatganida, Motsart unga qoyil qolib yonidagilarga «Yaqinda bu o’spirin o’zi haqida gapirishga jahon xalqini majbur etadi» - deydi. Betxoven Motsartdek buyuk kompozitorning bahosidan ruhlanib, yanada qattiqroq ijodga kirishadi. Shu yillarda uning hayotga munosabati insonlarni bilishi va ardoqlashi shakllandi. Bunda Nefe maslahati bilan universitetda o’qiganligi ham zarur rol oynadi. Aynan shu 1789 yili Reyn daryosining u qirg’og’ida (Frantsiyada) inqilob yuz berdi. Inqilobning insonparvarlik g’oyailari yosh Betxovenda zo’r aks sado hosil qildi. U o’z asarlarida bu g’oyailarni eks ettirib, kurash va qahramonlikni tarannum etuvchi asarlar yaratdi. Bonn orqali Londonga safarga ketayotgan Gaydn bilan Betxovenning uchrashuvi unga ishonch va ruh bag’ishlaydi. Betxoven Venaga o’z mahoratini oshirish uchun boradi.