6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi

 
6.15-rasm. Iste’mol-jamg’arish qarori 
Endi foiz stavkasi 10 foizdan 20 foizga oshganda nima sodirbo’lishini ko’rib 
chiqamiz. 6.16-rasm ikki mumkin natijalarini ko’rsatadi. Har ikki holatda ham byudjet 
sig’imi tashqariga siljiydi va tik bo’ladi. Yangi yuqori foiz stavkasida Sam yoshligida 
voz kechgan iste’mol har bir dollar uchun qariganida ko’proq iste’mol oladi.
Ikkala qism Semning turli afzalliklari bergan natijalarini ko’rsatadi. Har ikki 
holatda ham, qariganda iste’mol oshadi. Hali foiz stavkasi o’zgarishiga yoshlikdagi 
iste’molning javobi ikki holda farq qiladi. (a) qismda Sam yoshligidayuqori foiz 
stavkasiga javobankam iste’mol qiladi. (b) qismda Sem yoshligidako’p iste’mol bilan 
javob beradi.
Semning jamg’armasi yoshlikdagi daromadi minus yoshlik-dagi iste’mol miqdori 
orqali hisoblanadi. (a) qismda foiz stavkasi oshsa yoshlikdagi iste’mol tushadi shuning 
uchun jamg’arma ko’tarilishi kerak. (b) qismda Sam yoshligida ko’piste’mol qiladi, 
shuning uchun jamg’armatushadi.
(b) qismda ko’rsatilgan holda dastlab g’alati tuyulishi mumkin: Sam 
jamg’armadan keladigan daromadning oshishi hisobigakam jamg’aradi. Biroq, bu 
tuyulishi mumkin bo’lganidek o’zgacha holat emas. Biz buni yuqori foiz stavkasiga 
daromad va almashtirish ta’sirlari deb olgan holda uni tushunishimiz mumkin. 
Birinchi bo’lib almashtirish ta’sir ko’rib chiqaylik. Foiz stavka-si oshsa, yosh 
bo’lgandagi iste’molga nisbatan qarigandagi iste’mol arzonroq bo’ladi. Shuning uchun, 
almashtirish ta’siri Samni yoshlik-da kamroq iste’mol qilib, qariganda ko’proq iste’mol 
qilishga undaydi. Boshqa so’zlar bilan aytganda, almashtirish ta’siri Samni ko’proq 
jamg’arishga undaydi. 
Ikkala chizmada ham qiziqishning ortishi budjet chizig’ini oldinga siljitadi. (a) panelda 
iste’molchi iste’mol yoshlikda kamayib, qariganda ortadi. Natijada yoshlikdagiga qaraganda 
jamg’arish ortadi. (b) panelda iste’mol ikkala davrda ham o’sadi. Natijada yoshlik payti jamg’arma 
kamayadi. 

---