6-Mavzu: Ishlab chiqarishda shovqin va titrash. Reja

Qozon yasash jarayonida faoliyat ko‘rsatadigan ishchilar eshitish
qobiliyatining pasayishi

Ish staji	Normal eshitadigan kishilarning soni, % da
1 yilgacha 1-4 yilgacha 5-9 yilgacha 10-14 yilgacha 15-19 yilgacha 20-24 yilgacha 25-29 yilgacha 30 yil va undan ortiq	99,0 76,3 50,0 33,0 20,0 10,0 8,7 4,7

Insonni doimiy yuqori intensivlikdagi shovqin ta’sirida bo‘lishi uchun sog‘ligiga ta’sir etadi, u tez charchaydi, ruhiy reaksiya tezligi kamayadi, xotirasi susayadi. SHuningdek, shovqin insonga diqqatini bir joyga jamlashiga halaqit qiladi, harakatida muvozanatni buzadi, tovush va yorug‘lik signallarini qabul qilish qobiliyatini susaytiradi va natijada turli xil baxtsiz hodisalarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari shovqin qon bosimining oshishiga, ko‘z qorachig‘ining kengayishiga, oshqozon-ichak faoliyatining buzilishiga, yurak va tomir urishining tezlashishiga, asab sistemasining buzilishiga, uyqusizlikka va eshitish qobiliyatining buzilishiga ham olib keladi. Ayniqsa inson qulog‘i eshitmaydigan shovqinlar-infratovushlar (tovush chastotasi 16 Gs dan kichik shovqinlar) va ultratovushlar (tovush chastotasi 20000 Gs dan katta) inson sog‘ligiga katta ta’sir ko‘rsatadi.

SHovqin darajasini meyorlashtirish va o‘lchash. SHovqin darajasini meyorlashtirish-shovqinning insonga salbiy ta’sirini kamaytirishga qaratilgan asosiy tadbirlardan biri hisoblanadi. SHovqinning inson sog‘ligiga ta’siri uning chastotasiga bog‘liq bo‘lganligi sababli, har bir shovqin oktava polosasi uchun alohida ruxsat etilgan shovqin darajasi belgilangan. SHovqinning eng yuqori ruxsat etilgan darajasi past chastotalar uchun, ruxsat etilgan past darajasi esa yuqori chastotali shovqinlar uchun qabul qilingan. Masalan, eng kichik tovush bosimi nazariy va ilmiy ishlar bajariladigan ish joylari uchun belgilangan bo‘lib, u o‘rtacha geometrik chastota 8000 Gs bo‘lganda 30 dB deb qabul qilingan. Eng yuqori tovush bosimi esa doimiy ish joylarida, ishlab chiqarish binolari, mashina va traktorlarning kabinalari uchun belgilangan bo‘lib, u o‘rtacha geometrik chastota 63 Gs bo‘lganda 99 dB ga teng.
SHovqin darajasini aniqlash uchun SHum-1, ISHV-1 markali shovqin o‘lchagichlardan foydalaniladi. SHovqinni spektr chastotasi bo‘yicha baholash uchun ASH-2M, AS-3 markadagi chastotali anilizatorlar ishlatiladi. Ushbu anilizatorlar o‘tkazish kengligi bo‘yicha oktavali, yarim oktavali, 1/3 oktavali va qisqa oktavali bo‘ladi.