6-Mavzu bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi (4 soat)

6-Mavzu BOZOR IQTISODIYOTINING MAZMUNI VA AMAL QILISHI
(4 soat)
Reja:
1.Bozor iqtisodiyotining mazmuni va asosiy belgilari
2.Bozor iqtisodiyotining doimiy va asosiy muammolarining hal qilinishi
3.Bozor iqtisodiyotining afzalligi va ziddiyatlari

Pulning mohiyatini toiaroq tushunish uchun uning quyidagi asosiy vazifalarini ko‘rib chiqamiz: 1) qiymat oichovi; 2) muomala vositasi; 3) boylik to‘plash vositasi; 4)to’lov vositasi
Pulning metallistik nazariyasining rivojlanishida merkantilistik maktab namoyandalarining qarashlari muhim o‘rin tutadi. Ular pulning qadr-qimmatini oltin va kumushning tabiiy xossalarida deb bilib, uning tovar mazmunini tan olganlar. Biroq, pulni nodir metallar bilan ayniylashtirish ularning mohiyati va iqtisodiyotdagi roliga noto‘g‘ri baho berish hamda pul fetishizmining rivojlanishiga olib keldi.
Pulning nominalistik nazariyasi tarafdorlari metallistik nazariyaga qarshi chiqib, pullarning tovar tabiati hamda ular ichki qiymatini zarurligining o‘zini inkor etadilar. Nominalistlar pulga shartli belgi sifatida qarab, ularning nodirmetallar bilan aloqadorligini rad qiladilar. Nominal istik nazariya tarafdorlarining qarashlari o‘rta asrlarda to‘la qiymatga ega boimagan metall tangalaming muomalaga chiqarilishi bilan paydo boidi. Ba’zi bir namoyandalar pullar - davlat hokimiyatining mahsuli, shunga ko‘ra faqat davlatgina pullarning qiymatini belgilashi mumkin, degan fikrlami ilgari surdilar. XX asrning boshlarida, oltin standartning tan olinmasligi, uning bekor qilinishi bilan, nominalistik nazariya yanada rivojlandi.
Pulning miqdoriy nazariyasi - bu muomaladagi pul miqdori, tovar narxiari darajasi hamda pullarning qiymati o‘rtasidagi o‘zaro bog’liqlikni izohlashga asoslangan iqtisodiy taiimotdir. Uning mohiyati muomaladagi pul miqdori narxlar va pul qiymati darajasining mutanosib ravishda о'zgarishining dastlabki sababidir, degan qoidadan iborat.




Bozor iqtisodiyoti - bu tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va pul muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va
boshqariladigan iqtisodiy tizimdir
Hozirgi zamon iqtisodiy nazariyalarida bozor iqtisodiyoti deganda bozor xo'jaligi sub'ektlari iqtisodiy hatti- harakatlarining erkin, mustaqil ravishda yuz berishi va ulaming tovar-pul mexanizmi orqali bir-biriga bog'lanib muvofiqlashuvi deb baho beradilar.



Uy xo’jaliklari
Quyidagilarni moslashtiring

daromad (foyda) olish maqsadida amal qiluvchi iqtisodiyotning birlamchi bo'g'inlaridir.




Tadbirkorlik sektori


iqtisodiyotning iste'mol sohasida faoliyat qiluvchi asosiy tarkibiy birlik.


foyda olishni maqsad qilib qo'ymagan, asosan iqtisodiyotni tartibga sol ish vazifasini amalga oshiradigan, har xil byudjet tashkilotlari va muassasalari sifatida namoyon bo'ladi.

Davlat


iqtisodiyotning me'yorda amal qilishi uchun zarur bo’lgan pul massasi harakatini tartibga soluvchi moliya-kredit muassasasi.


Bank

Quyidagi klasterda bozor iqtisodiyotining afzalliklari va kamchiliklarini yozing














Bozor - ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar, sotuvchilar va xaridorlar o'rtasida pul orqali ayirboshlash (oldi-sotdi) jarayonida bo'ladigan iqtisodiy munosabatlar yig'indisidir
Bozor subyektlari ikki guruhga - sotuvchi va xaridorlarga bo'linib, ular bozor munosabatlarining turli vazifalarini bajaradi. Sotuvchilar bozorga tovar va xizmatlami taklif etadi, xaridorlar esa ularga talab bildiradi. Bozor o'z sub'ektlari manfaatini bir-biriga bog'lab, ulami muvofiqlashtiradi.