6-mavzu. Avtomobil startyorlari. Ma‘ruza rejasi

Ishga tushirish aylanish chastotasi .
Startor dvigatelni ishga tushirish vaqtida, 
ya‟ni tirsakli valni majburiy ravishda aylantirish jarayonida quyidagi qarshiliklarni 
yengishi zarur. Avvalo, startor dvigatel va uning qo„shimcha mexanizmlaridagi 
harakatlanuvchi qismlarning ishqalanish kuchlari ta‟sirida vujudga kelgan 
momentlarini yengishi kerak. Ayniqsa, past temperaturada moyning 
qovushqoqligi 
ortib, 
dvigatel 
qismlarining ishqalanish qarshiligi 
kuchayganda, 
bu 
momentining 
qiymati ancha katta bo„ladi. 
Ishga tushirish vaqtida startor 
dvigatelning aylanuvchi qismlarini 
va 
asosan 
uning 
maxovigi 
inersiyasini yengishi kerak. Bundan 
tashqari, 
silindrlarda 
ishchi 
aralashmani 
siqishdan 
hosil 
bo„ladigan moment ham hisobga 
olinmog„i zarur. 
Demak, tirsakli valni majburiy 
ravishda aylantirish uchun startor 
ancha katta burovchi momentga ega 
bo„lishi kerak. Bu momentning 
qiymati, albatta, dvigatelning turiga, 
ishchi hajmi va silindrlar soniga 
bevosita bog„liq. 
Dvigatelni ishonchli ravishda 
ishga tushishi uchun tirsakli valni aylantirish chastotasi ma‟lum belgilangan eng 
kichik qiymatdan kam bo„lmasligi kerak. Benzinli dvigatelni 10 s, dizel dvigatelini 
Motor moylari qovushqoqligining
temperaturaga bog‘liqligi. 
1- M-8В; 2- M-10Гз; 3- M-6Вз. 

---

15 s davomida, ikki urinishda (urinishlar oralig‟idagi vaqt - 1 minut) ishga tushib 
ketishini ta‟minlovchi aylanish chastotasi
dvigatelning minimal ishga tushish 
aylanish chastotasi deb ataladi.
Uning qiymati dvigatelning silindrlar soniga, 
ularning joylashishiga, temperaturaga, moyning qovushqoqligiga, yonilg„i sifatiga 
bog„liq. 
Benzinli dvigatelning tirsakli vali minimal ishga tushish chastotasi bilan 
aylantirilganda, kiritish quvurida zarur siyraklanish hosil qilinishi va yonilg„i-havo 
aralashmasini kondensatsiya bo„lmasdan, yetarli tezlik bilan yonish kamerasiga 
kirishi ta‟minlanadi. Benzinli dvigatellar uchun ishga tushirish chastotasining 
minimal qiymati 40-60 min
-1
ni tashkil qiladi. 
Dizel dvigatellarida ishga tushirish chastotasi yuqoriroq bo„ladi, chunki 
silindrga purkaladigan yonilg„i o„z-o„zidan o„t olishi uchun siqish taktining
oxirida havoning temperaturasi yetarli darajada (600-700 
o
C) katta bo„lishi zarur. 
Dvigatelni muvaffaqiyatli ishga tushirish uchun havoni siqish jarayoni tez sodir 
bo„lishi kerak. Aks holda, havoning siqilishi natijasida ajralgan issiqlikning ko„p 
qismi silindr devorlari orqali sovitish suyuqligiga (yoki havoga) o„tib ketadi va 
siqilish takti oxirida havoning temperaturasi zarur qiymatga erishmaydi. Bundan 
tashqari, ishga tushish chastotasi yonilg„i so„rg„ichning (nasosning) me‟yorida 
ishlashini ta‟minlab, yonilg„ini purkash uchun zarur bosim hosil qilishi kerak. 
Yonilg„i bevosita yonish kamerasiga purkalanadigan dizel dvigatellarida
ishga tushish chastotasining minimal qiymati 100-150 min
-1
, ajratilgan yonish 
kamerasiga (old kamera, uyurmali kamera va hokazo) ega bo„lgan dizel 
dvigatellarida esa 150-250 min
-1
oralig„ida qabul qilingan. 
Dvigatelni ishonchli ishga tushirish mumkin bo„lgandagi atrof muhitning 
eng past harorati,