6-mavzu. Avtomobil startyorlari. Ma‘ruza rejasi

Qarshilik momenti
. Qarshilik momenti M
q
kattaligi dvigatel qismlari orasidagi
ishqalanish kuchi (porshenlarni silindrlarda, tirsakli valni podshipniklarda) va 
silindrlarda havoni siqilishiga bo„lgan qarshilik (dizel dvigatellarida) qiymatlari 
bilan belgilanadi. Dvigatelning harakatlanuvchi qismlari orasida suyuqlikli 
ishqalanish bo„lganligi va ishqalanuvchi qismlar orasi yupqa moy qatlami bilan 
ajralib turganligi sababli, ishqalanish qarshiligining qiymati ko„p darajada motor 
moyining temperaturasiga (t 
o
C) va uning qovushqoqligiga (

, sSt ) bog„liq. Moy 
harorati pasayishi bilan qovushqoqligi keskin ortadi (6.2 -rasm) va demak, 
dvigatelning qarshilik momenti ham oshadi (6.3 -rasm). Dvigatel tirsakli valining 
aylanishlar chastotasi oshishi bilan ishqalanuvchi yuzalar orasidagi yupqa moy
Qarshilik momentinining dvigatelning
aylanishlar chastotasi va moy 
temperaturasiga bog‘liqligi 

---

qatlamlaridagi tezlik gradientining o„sishi, silindrdagi bosimning ortishi va 
podshipniklarga tushayotgan yuklamaning kuchayishi tufayli qarshilik momenti 
(ayniqsa past temperaturalarda) sezilarli darajada ortadi. 
Muayyan turdagi dvigatelning qarshilik momentini eksperimental va hisoblash 
yo„li bilan aniqlash mumkin. Eksperimental usul uzoq vaqt va mashaqqatli 
mehnat, bir qator murakkab tajribalar o„tkazilishini talab qiladi. Turli xil 
dvigatellarning qarshilik momentini aniqlash bo„yicha o„tkazilgan ko„p sonli 
ilmiy tajribalardan olingan ma‟lumotlarni tahlil qilish va ishlab chiqish natijasida 
qarshilik momentini analitik usul bilan hisoblash uchun bir qator empirik ifodalar 
olinib, ular umumiy holda quyidagi ko„rinishga ega. 
y
d
x
q
n
A
k
M





Bunda k - doimiy koeffitsient; A - ishqalanish yuzalarini ifodalovchi kattalik;

- 
moyning qovushqoqligi; n
d
- tirsakli valning aylanish chastotasi; x va y - 
dvigatel turiga bog„liq bo„lgan daraja ko„rsatkichlari.