6-ma’ruza past kuchlanishli kommutatsion apparatlar va relelar. Reja

 
8.KONTAKTORLAR TUZILISHI, ISHLASH PRINSIPI VA ULARGA 
QO‘YILADIGAN TALABLAR. 
O‘ZGARMAS TOK KONTAKTORLARINING XUSUSIYATLARI. 
O‘ZGARUVCHAN TOK KONTAKTORLARI. 
 
Kontaktor; mexanik emirilishga bardoshlilik; elektr emirilishga bardoshlilik; 
kontakt tizimi; kontaktorning nominal toki; yoy o‘chirish tizimi; magnitli puflash; 
yoy o‘chirish g‘altagini ketma-ket ulangan tizimi; yoy o‘chirish g‘altagining 
parallelp ulangan tizimi; doimiy magnitli tizimlar; kontaktorning elektromagnit 
tizimi; o‘zgaruvchan tok kontaktorlari. 
Kontaktorlar deb, katta tok kuchiga ega elektr zanjirlarini (kuch zanjirlarini) 
masofadan turib tez-tez ulab-uzish uchun belgilangan, bir bosqichli ikki pozitsiyali 
apparatga aytiladi. amaliyotda elektromagnitli, gidravlik va pnevmatik yuritmali 
kontaktorlarning turlari mavjud bo‘lib, ulardan eng ko‘p tarqalgani elektromagnitli 
yuritmaga ega kontaktorlardir. Tok turiga ko‘ra esa kontaktorlar o‘zgarmas tok 
kontaktorlari va o‘zgaruvchan tok kontaktorlariga bo‘linadi. 
Xozirgi paytda elektr yuritma tizimi sxemalarini ulab-uzish chastotasi 
soatiga 3600 tagachani tashkil etadi. Bunday 
rejim juda ‘am og‘ir rejim 
xisoblanadi, chunki ‘ar bir ulab-uzish jarayonida kontaktlar emirilib boradi. 
SHunga ko‘ra kontaktorlar umumiy xolda quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishlari 
talab qilinadi: 

mexanik emirilishga bardoshlilik – ushbu xususiyat kontaktorning xech 
qanday ta’mirsiz, shuningdek birorta ‘am e’tiyot qismini almashtirmay amalga 
oshirgan ulab-uzish miqdori bilan o‘lchanadi (bunda tok kuchi nolpga teng 
bo‘lib, zamonaviy kontaktorlar uchun ushbu miqdor (10-20) 
.
10
6
ga tengdir); 

elektr (kommutatsion) emirilishga bardoshlilik – ushbu xususiyat esa 
kontaktorning shunday miqdordagi ulab-uzishlar soniki, bundan keyin 
kontaktorning ta’mirlanishi talab qilinadi (zamonaviy kontaktorlar uchun 
ushbu miqdor (2-3) 
.
10
6
tani tashkil etadi). 

imkon darajasida kichik o‘lchamlarga ega va vazni engil bo‘lishi kabilar talab 
qilinadi. 
Kontaktorlar quyidagi asosiy elementlarni o‘z ichiga oladi: kontakt tizimi; 
yoy o‘chirish qurilmasi; elektromagnit; yordamchi (blok) kontaktlar tizimi. 

---

 
8.1-rasm. 
KPV-600 rusumli o‘zgarmas tok kontaktori. 
O‘zgarmas tok kontaktorlarining xususiyatlari. 
a) Kontakt tizimi – 
kontaktorning mexanik va elektrik ji’atdan eng ko‘p emiriladigan qismidir. 
Emirilishni kamaytirish maqsadida 
chiziqli-yumalab ulanuvchan
kontaktlardan 
foydalaniladi. Bunda kontaktlar tebranishini imkon darajasida kamayishiga 
erishish muxim axamiyatga ega. 
Kontaktorning nominal toki uning asosiy parametrlaridan biri xisoblanib, u 
kontaktorning kattaligini belgilaydi. Misol uchun, II-kattalik kontaktorining 
nominal toki 100A, III-kattalik kontaktori uchun 150A va ‘okazodir. 
Qaytariluvchan uzoq muddatli rejim uchun belgilangan tok kontaktorning nominal 
toki deb xisoblanadi (ushbu rejimda kontaktor 8 soat davomida ulangan xolatda 
bo‘ladi, so‘ngra esa kontakt yuzalarini mis oksididan tozalash maqsadida bir necha 
marta uzib, ulanadi). Agar kontaktor boshqarish shkafining ichki qismiga 
o‘rnatilgan bo‘lsa, nominal tok miqdori 10% ga kam deb belgilanadi (ish sharoiti 
yomonlashgani sababli) va agar kontaktorning ulangan xolatda bo‘lishi 8 soatdan 
ortiq bo‘lsa, nominal tok 20% ga kam qilib belgilanadi. 
Qayta qisqa muddatli ish rejimida (PV=40%) tokning ruxsat etilgan qiymati 
nominal tokning 120% ga teng bo‘ladi. Tokning qayta qisqa muddatli rejim uchun 
ruxsat etilgan qiymatini quyidagi tenglamaga ko‘ra aniqlash tavsiya etiladi: