6-ma’ruza past kuchlanishli kommutatsion apparatlar va relelar. Reja

10.13-расм. 

---

yakori bilan kontaktlarining bir ‘il masofa oralig‘ida xarakatlanishi elektromagnit 
mexanizmining asosiy xususiyatlaridan biridir. Bunday elektromagnitlarning 
kamchiligi uning kontaktlarining uzoq tebranishi (1 ms dan ortiq) va nisbatan tez 
emirilishidir. Bunday yuritgichlar kichik quvvatdagi elektr dvigatelplarini 
yuritishda ishlatiladi (nominal tok – 25A). Tok kuchi 25A dan yuqori xollarda PA 
seriyadagi yuritgichlardan foydalanish samarali ekan. Bunday yuritgichlarning 
kontaktlarining xarakatlanish masofasi yakornikidan 2,5 marta kichik. 
Dvigatelllarni yuklama tokidan ximoya qilish uchun uning ikkita fazasiga relelari 
ulanadi.
Noreversiv magnit yuritgichning ulanish sxemasini ko‘rib 
chiqamiz. 
10.2-rasm. Noreversiv magnit yuritgichning ulanish sxemasi. 
Bosh (asosiy) kontaktlar L (ko‘proq chiziqli kontakt shaklida) dvigatelni 
manba bilan tutashtiruvchi o‘tkazgichlarga o‘rnatiladi. Ushbu o‘tkazgichlarning 
ikki fazasiga TRP
1
va TRP
2
issiqlik relelarining qizuvchi elementlari ulanadi. 
Elektromagnitning g‘altagi K manbaga issiqlik relelarining uzuvchi kontaktlari T
0
va boshqarish knopkasi orqali ulanadi. «Pusk» knopkasi bosilgandan so‘ng, g‘altak 
K, «Stop» knopkasining 1-2 kontaktlari va issiqlik relelarining yopiq xolatdagi 
kontaktlari T
0
orqali, manba kuchlanishiga ulanadi. Elektromagnit yakori o‘zakka 
tortilgandan so‘ng BK blok kontakti ulanadi va «Pusk» knopkasining 3-4 
kontaktlarini shuntlaydi. Bu esa o‘z o‘rnida «Pusk» knopkasini qo‘yib yuborish 
imkonini beradi. YUritgichni manbadan uzish uchun «Stop» knopkasi bosiladi. 
YUklama toki ortib ketganda esa issiqlik relesi ishga tushadi va o‘z kontaktlari 
T
0
orqali g‘altak 
K
ni manbadan uzadi. Elektromagnit yakori boshlang‘ich xolatga 
qaytadi va shunday tartibda yuritgich manbadan uziladi. Reversiv magnit 
yuritgichning ulanish sxemasini ko‘rib chiqamiz. 

---

10.3-rasm. Reversiv magnit yuritgichning ulanish sxemasi. 
«Vperyod» boshqarish knopkasi ulovchi 1-2 va uzuvchi 4-6 kontaktlariga 
ega. «Nazad» boshqarish knopkasi esa dvigatelpni teskari tomonga aylantirish 
uchun xuddi shunday kontaktlarga ega. SHuning uchun sxemadagi indekslarni 
belgilashlarda mos ravishda «v» ‘arfi «vperyod» knopkasiga tegishli bo‘lib, «n» 
‘arfi esa «nazad» knopkasiga tegishlidir. «Vperyod» knopkasi bosilganda ushbu 
knopkani 1-2 kontaktlari ulanadi va yuqorida noreversiv yuritgich uchun «Pusk» 
knopkasini bosganda ro‘y bergan jarayon amalga oshadi, faqat mazkur xolda Kv 
g‘altagi «Nazad» knopkasining 1-6 kontaktlari orqali manbaga ulanadi. SHu 
vaqtning o‘zida «Vperyod» knopkasining uzuvchi 4-6 kontaktlari uziladi va Kn 
g‘altagi manba zanjiridan uziladi. 
«Nazad» knopkasi bosilganda avval 1-6 kontaktlari uziladi, Kv g‘altagi 
manbadan uzilib, «Vperyod» yuritgichi o‘z ishini to‘xtatadi. So‘ngra 3-4 
kontaktlari orqali «Nazad» yuritgichining elektromagniti ishga tushadi. «Vperyod» 
va «Nazad» knopkalari favqulotda birdaniga bosib yuborilsa yuritgichlarning 
birortasi ‘am ishlamaydi. 
YUritgichlarning blok-kontaktlari ‘ozirgi kunda universal blok ko‘rinishida 
chiqarilib, turli yuritgichlarda qo‘llash imkonini bermoqda.