6-лаборатория ишининг хисоботи. Мавзу

4. Назарий ва тажриба асосида 1-жадвални тўлдириш:
Намуна стержен ишчи узунлигини учлари 3 ҳилда маҳкамланган ҳолда ҳам бир қилиб 1мга тенг қилиб оламиз. Намуна кундаланг кесим юзини учала ҳолда ҳам бир хил қилиб танлаймиз, яъни F=1,5·10^-4м², унда кундаланг кесимнинг бош марказий ўқларига нисбатан энг кичик инерция моменти J_мин=J_y=0,03125·10^-8м⁴ бўлади. Стержен эгилувчанлиги λ ни (2) формула (тахлил қисми) ёрдамида ҳисоблаймиз:

Бунда π=3,14; Е=2,2·10⁵ МПа бўлиб, намуна материалининг бўйлама эластиклик модулидир;
σ_пр=200 МПа бўлиб, намуна материалининг пропортсионаллик чегарасига мос кучланиш қийматидир. Булардан фойдаланиб намуна эгилувчанлигини ҳисоблаймиз ва уларни биринчи жадвалда қайд қиламиз:

Энди назария асосида (1) формула (тахлил қисми) ёрдамида критик куч миқдорини учала

1 -жадвал.

Стержен улчамлари ва тажриба натижалари			Стержен учларининг маҳкамланиши
			Икки учи ҳам шарнир воситасида маҳкамланган µ=1		Бир учи шарнир, иккинчи учи қистирилган µ=0,7		Икки учи ҳам қистириб маҳкамланган µ=0,5
Стержен узунлиги- ,(мм)			1м		1м		1м
Кўндаланг кесим ўлчами– F, (mm )			·10^-4m^2		·10^-4m^2		·10^-4m^2
Кўндаланг кесим кичик инертция моменти-Jмин, (мм )			·10^-8m^4		·10^-8m^4		·10^-8m^4
(2)формула ёрдамида ҳисобланган стержен эгилувчанлиги-
Критик куч миқдориPкр, (H)	Назария асосида формула ёрдамида
	Тажриба асосида
Фарқи, %да

учлари маҳкамланиш тури учун ҳисоблаймиз:



Бу ҳисоблаб топилган критик куч миқдорини 1-жадвалга ёзиб қўямиз.
Энди критик куч миқдорини намунанинг учларини уч ҳил маҳкамлаш тирига қараб, тажриба ёрдамида аниқлаймиз. Бунинг учун 3-расмда тасвирланган устиворликка синаш ричагли қурилмадан фойдаланамиз.Бу қурилманинг абзаллик томони шундаки, у ричакли бўлгани учун элкаси катта бўлган томон учига озгина йўқ қуйиш ҳисобига устиворликка синалаётган намунага ўққа қараганда тўрт беш баравар ортиқча куч билан таъсир қурсатиш имкониятини беради. 3-расмдаги қурилма ричагининг ўлчамлари 4-расмда келтирилган.

Ричаг узунлигини =1м, кичик елкаси узунлигининг а=0,2м ва катта елкаси узунлигининг в=0,8м қилиб оламиз. 4-расмдаги P₂ куч ўрнига тарозида тортилган юклар билан юклаймиз. Юклашни аста–секинлик билан орткизиб бораверамиз. Юклаш давомида намунанинг устивор ва ноустивор ҳолатини текшириб борамиз. Бунинг учун юкнинг навбатдаги миқдорини оширгач намуна стерженни тўгри чизиқли мувозанат ҳолатидан қўл билан тортиб чиқарамиз (озгина бўйлама эгилиш берамиз), агар стержен ўзининг бошланғич мувозанат ҳолатига осонгина қайтса у устивор ҳолатида, агар ўзининг бошланғич мувозанат ҳолатига қайтмай озроқ эгилган ҳолатида қолса у ноустивор ҳолатида бўлади.

Устиворликка синалаётган намуна стерженнинг иккала учи шарнир воситасида маҳакамланган хол:
Юклаш P²_μ=1=17кг га етганда наъмуна стерженнинг ноустивор холатини кузатамиз. Бунга мос намуна стерженни сиқувчи куч P²_μ=1 ни ҳисоблаб топамиз:
P²_μ=1·0,2= P²_μ=1·0,8
Бундан P²_μ=1қ P²_μ=1 = кг
Бу юқоридаги маҳкамланишга мос критик куч миқдоридир, уни ньютонга айлантирамиз:

Устуворликка синалаётган намуна стерженнинг бир учи қистириб, бир учи шарнир воситасида маҳкамланган хол:
Бу холда юклаш етганда намуна стерженнинг ноустувор холатини кўзатамиз. Бунга мос намуна стерженни сиқувчи куч ни ҳисоблаб топамиз:
·0,2= ·0,8
Бунда кг
Бу юқоридаги маҳкамланишга мос критик куч миқдоридан, уни нютонга айлантирамиз:
Бунда