6. kiyimdagi dekor va tanlanadigan materiallar

12 -rasm. Kompozitsiyada perspektiva.
Rassom alohida talab asosida ishlagan ko’rinishda tasvirlagan narsalar oddiy tabiiy ko’rinishdan tubdan farq qiladi. Gap shundaki, u hamma narsaga ikki xil nazar bilan qaraydi. Ya`ni, diqqatini bir ob`ektga to’g’ridan turib qaratishi mumkin, uning atrofidagi narsalarni esa go’yo yon tomondan turib ko’rayotgandek bo’ladi.
Hamma narsaga e`tiborsiz, biron ob`ektni alohida, ajratmagan holda umumiy, yalpi qarashi haм mumkin. Birinchi holatda, ob`ektning bironqbir nuqtasiga tikilganida, qolgan narsalarning barchasi shu vaqtda go’yo o’zgarib ketgandek bo’ladi, ya`ni u rassomning diqqatiga bo’ysunadi. Эndi diqqatqe`tiborga bo’ysunish holati yuzaga keladi. Э`tibordagi buyum (nazorat qilinayotgan ob`ekt) ahamiyat va o’lchov jihatidan o’zgaradi. Bu erda diqqatni yakka o’zi tortgan manzara quchog’idagи odam tasvirini misol qilib olishimiz mumkin. Befarq nazar bilan qaralganda atrofdagi barcha narsalar bir xil ma`noga ega bo’lib qoladi va maydaqchuyda buyumlar farq qilinmagan holda, umumiy idrok qilinadi. Buni, uzoqdan kuzatish deyiladi. Unda har qanday detal yaxlitlikka shu qadar bo’ysunadiki, ular alohida ob`ekt sifatida yashashdan to’xtashga majbur. Sababi, yaxlitlik - ob`ektga aylanadi.
Rassomning ikkala usulda ko’ra bilishi esa ifoda xususiyatlari uslublarini belgilab beradi. Alohida bir ob`ektga e`tibor bilan qaralganda atrofdagi barcha narsalar go’yo muhit tasavvurini tug’diradigan unsurlar bo’lib qoladi va uzoqdan turib kuzatganda jo’z`iy qismlar (aksessuarlar) darajasiga tushib ketadi. Bu ikki yo’lning aralashuvi ijodiy usulning to’laqonli va izchil emasligi haqidagi haqiqatni yuzaga chiqaradi.
Makon, odatda doiraviy idrok etiladi. Nigoh bir nuqtaga tikilgan vaqtda kuz nuri kuzni shu nuqta bilan bog’laydigan radiusni tashkil qilgandek bo’ladi. Nigoh nazorat maydonidagi boshqа nuqtalar tomon astaqsekin yurgizilganda, go’yo yarym doira markaziga tushib qolgandek tuyuladi. Barcha tik va yotiq chiziqlar yarim doira ichida buqiladilar. SHu tufayli ko’rishning doiraviyligigа bo’ysungan holda tik va yotiq yo’nalishlar tasviri bukilgan chiziqlar ko’rinishida bo’ladi. Faqaт arxitektura loyihalaridagi barcha tik va yotiq yuzalar singari shartli perspektiva "reyshin" bo’yichа tasvirni va uchburchakni hosil qiladi.

13 - Rasm. Kompozitsiyada doiraviy idrok
Tirik mavjudodlarni ko’rib idrok etish to’g’ri chiziqlar qoidalariga bo’ysunmaydi. Ular umuman kosmik bo’shliqdagi tasavvurda mavjud bo’lmaydi. Suratda barcha to’g’ri chiziqlar tasvirni doiraviy his etishga bo’ysundiriladi. Surat chizmadan shu bilan farqlanadi. Biron bir "to’g’ri" chiziq manzara yoki natyurmortda chizg’ich yordamida chizilsa, u yana egri tasavvur berishi mumkin. Agar nigoh illyuziyasi sifatidagi har qanday chiziq o’zgarishi (deformatsiyasini) inobatga olinadigan bo’lsa, bu taassurotlar ostida tasvir qanday murakkab sharoitda yaratilishi aniq, biroq barcha taassurotlar va shakllar holati hisoboti tasviriy ifodaning murakkab plastinkasini yaratadi.