6-bob. Kompyuter tarmoqlari va tarmoq texnologiyalari reja

6.9. Kompyuter tarmog‘i protokollari

ArpaNet kompyuter tarmog‘i bilan birgalikda boshqa loyihalar asosida tarmoqlar yaratilgan edi. Ushbu tarmoqlarni bir-biriga ulash uchun qandaydir kelishuvlar shart edi, ya’ni umumiy protokol kerak edi.

1973-yilda Robert Kan Internetting Project (Tarmoqlarni birlashtirish loyihasi) loyihasi rahbari tarmoq arxitekturasi ochiq bo‘lishini ta’kidlab, ya’ni tarmoqlar mustaqil ishlab chiqiladi va ularni bir-biriga bog‘lash muammosiz amalga oshirilishi lozim edi. Bunda Kan quyidagi 4 tamoyilni asos qilib oldi:

1. Tarmoqni boshqa tarmoqqa ulashda uni qaytadan sozlash shart emas;

2. Agar paket manzilga yetib bormasa, u holda uni takroran jo‘natish shart;

3. Tarmoqlarni birlashtirish uchun zarur bo‘lgan maxsus qurilmalar (shlyuz, marshrutlovchi) juda sodda bo‘lishi shart;

4. Global tarmoqni boshqaradigan umumiy markaz bo‘lishi mumkin emas;

Ushbu g‘oyalarni amalga oshirish va ushbu loyiha natijasi sifatida TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol – Uzatishni boshqarish bayonnomasi /Tarmoqlararo bayonnoma) protokoli ishlab chiqildi.

1983-yilda ArpaNet tarmog‘idagi barcha kompyuterlar TCP/IP bayonnomasiga bir vaqtning o‘zida o‘tkazildi.

Shunday qilib, bayonnoma (ingl. protocol) - qurilma, dastur va ma’lumotlarga ishlov berish tizimlarida hamda jarayonlar yoki foydalanuv-chilarning o‘zaro ishlashiga oid algoritmni belgilovchi jami qoidalar majmuyidir.

Kompyuter tarmoqlarida asosan quyidagi protokollar qo‘llaniladi: NetBEUI, TCP/IP, IPX/SPX.