6-amaliy mashg‘ulot Mavzu

3-variant: Matnni o‘qing. Qo‘shimchalarning turlarini aniqlang va izohlang.

Lug’aviy shakl yasovchi qo’shimcha – l.sh.y.q

Sintaktik shakl yasovchi qo’shimcha – s.sh.y.q

So’z yasovchi qo’shimcha – s.y.q

Donolar(- lar – l.sh.y.q) yig‘ilishib(-il,-ish,-ib – l.sh.y.q), dunyoda(-da s.sh.y.q) ekanligidan(-ligi – l.sh.y.q, dan – s.sh.y.q ) qilibdilar(-ib,-di – s.sh.y.q, -lar – l.sh.y.q). dedi(-di – s.sh.y.q) mavjudot(-ot – s.y.q) debdi(-b,-di – s.sh.y.q) ikkinchisi(-inchi – s.sh.y.q, -si – s.sh.y.q), nondek(-dek – l.sh.y.q) bo‘lmasa(-ma – l.sh.y.q, -sa – s.sh.y.q), bo‘lmaydi(-ma – l.sh.y.q, -y, -di – s.sh.y.q).

Davrada(-da – s.sh.y.q) turli-tuman(-li – s.y.q) narsalar(-lar – l.sh.y.q) aytilaveribdi-yu(-il,-a – l.sh.y.q, -ib, -di – s.sh.y.q), bahsga(-ga – s.sh.y.q) bunday(-day – l.sh.y.q) yasabdi(-b, -di – s.sh.y.q): otliq(-liq – s.y.q) jonli(-li – s.y.q) jonsiz(-siz – s.y.q) oziqalar(-lar – l.sh.y.q) hammasi(-si – s.sh.y.q) dunyoning(-ning – s.sh.y.q) aqlli(-li – s.y.q) xilqati(-i – s.sh.y.q) yaratilgan(-il – l.sh.y.q, -gan – s.sh.y.q). dunyoda(-da – s.sh.y.q) insondan(-dan – s.sh.y.q)

Davradagi(-dagi – s.sh.y.q) donolar(-lar – l.sh.y.q) hakimning(-ning – s.sh.y.q) fikrini(-i, -ni – s.sh.y.q): etibdilar(-ib,-di – s.sh.y.q, -lar – l.sh.y.q).

4-variant: Gaplarni o‘qing. So‘z yasovchi hamda shakl yasovchi qo‘shimchalarni aniqlab, ularning agglutinativ xususiyatlarini izohlang.

Kitob bilan abadiy do‘st tutining. Orangizdan qil ham o‘tmasin.

Xorijiy tillarni qunt bilan o‘rganing.

Vatan tarixini biling. Uni har xil murtad talqinlardan, tuhmat va axlatlardan tinimsiz tozalang. Shavkatli tariximizni zamonaviy, mahobatli tarixiy ishlar bilan boyitishga harakat qiling.

Kamtarga kamol — manmanga zavol. Takabburlik qilmang. Xokisor bo‘lishga harakat qiling. Kibrlanmang. Maqtasa, Sizni boshqalar maqtasin. Siz esa olqishlarni eshitmang.

G‘azablanmang. G‘azab sizni to‘g‘ri izdan chiqarib yuboradi. Har qanday holatda ham sokin bo‘lishga intiling.

Dilozor bo‘lmang. Dilozordan Xudo bezor. Odamlar bilan shunday gaplashingki, ular yana Sizga intilsinlar. Siz bilan suhbatlashishni havas qilsinlar.

Ota-ona, qavm-qarindosh, yor-birodarlarning ahvolidan doim xabar olib turing. Ota-onaning duosini olib qolishga oshiqing. Savob ishlar orasida eng zaruri shu. (G‘aybulla al-Salom)

So’z yasovchi qo’shimchalar: abadiy(-iy xoslikni bildiradi), xorijiy(-iy xoslikni bildiradi), tinimsiz(-im – ot y.q, -siz – sifat.y.q), shavkatli(-li – sifat y.q, belgiga egalikni bildiradi), zamonaviy(-viy – sifat y.q, xoslikni bildiradi), boyitishga(-i – fe’l y.q), kibrlanmang(-lan – fe’l y.q), g‘azablanmang(-lan – fe’l y.q), gaplashingki(-lash – fe’l y.q), suhbatlashishni(-lash – fe’l y.q).

Sintaktik shakl yasovchi qo’shimchalar: tutining(-ing – buyruq mayli), o‘tmasin(-sin – buyruq mayli), tillarni(-ni – tushum kelishigi), tarixini(-i – egalik qo’shimchasi, -ni – tushim kelishigi), talqinlardan(-dan – chiqish kelishigi), tariximizni(-imiz – egalik q, - ni – t.k), boyitishga(-ga – jo’nalish kelishigi)