O‘z-o‘zini anglash jarayon sifatida
Bilish jarayoni bir necha parametrlar ko‘rinishida
ko‘rsatilishi mumkin. K.YAsperga ko‘ra, bunday
parametrlar 4ta: 1) o‘zini aktiv shaxsiyat sifatida
anglash, 2) o‘zining birligini anglash, 3) o‘zining
o‘xshashligini anglash, 4) o‘zinig boshqa dunyodan
farqliligini anglash(ob’ektlar dunyosi va boshqa
odamlar).
O‘z-o‘zini o‘xshashligini anglash, vaqtda o‘z xaqida
barqaror qarashlar nuqtai nazaridan bu jarayonni
ifodalaydi. Boshqa so‘zlar bilan, inson xayoti davomida
bo‘lib o‘tadigan o‘zgarishlar suratida, u o‘z-o‘ziga sodiq
bo‘lib qoladi. Xar doim kim bo‘lsa o‘sha ekanligini xis
etgan xolda. O‘xshashlik xisini buzilishi, o‘zini o‘tmishda
ra qilishi, o‘tmish va zozir o‘rtasidagi Men suratlarini
uzilishi bilan bog‘liq. O‘zini atrofidagi dunyodan aloxida
ekanligini anglash, Men va Men-emas tushunchasini
aniq tushunilishida namoyon buladi, o‘zining shaxsiyati
o‘rtasida ko‘rinmas chegara borligini va atrofdagi
ob’ktlarni farqini borligini xis qiladi.
CHegaralarni buzilishi, o‘zini boshqa odamlar bilan,
yoki xatto jonsiz ob’ektlar bilan taqqoslashida, xamda
yaqinlashish va uzoqlashish konfliktida namoyon
bo‘ladi.
O‘z-o‘zini anglash natija sifatida
O‘z-o‘zini anglash jarayn sifatida o‘zining
tugallanishini bilish va o‘zini anglash natijasida
namoyn bo‘ladi. Albatta biz qandaydir
tugallanish shartligi xaqida gapirayapmiz, chunki
o‘z-o‘zini anglashni to‘xtatish va bekor vilish kam
uchraydigan xodisa va u insonning xayotidagi
ekstremal xodisalar bilan bog‘liq. O‘z-o‘zini
anglan natija sifatida Men-konsepsiyasi
terminlarida ifodalanadi.
Karl Rodjers fikriga ko‘ra, Men-konsepsiyasi
o‘zining xarakteristikalari tasavvuridan va individ
qobiliyatlaridan, boshqa odamlar bilan aloqa
mavjudligi tasavvuridan, ob’ektlar va xarakatlar
bilan bog‘liq bo‘lgan qimmatli tasavvurlardan
iborat.
Men-konsepsiyasi – bu inson ongidagi o‘ziga
bo‘lgan tasavvurlri, suratlari, baxolari
sistemasidir. U o‘z ichiga boshqalar ko‘zida
o‘zining qanday ko‘rinishi, qanday bo‘lishi va
qanday o‘zini tutishini kiritadi. Bu aniqlashga
ko‘ra Men-krnsepsiyasi, bu real va ideal Men
obrazlari o‘z-o‘ziga bo‘lgan munosabatni aks
natijasi (Men boshqa odamlar tasavvurida, yoki
Men aksi). Men-konsepsiyasini barcha uchta
qisimlariuning usullari xisoblanadi.
Usullaridan tashqari men krnsepsiyasi
krgnetiv(Men-obrazi), emotsional(o‘z-o‘zini
baxolash) va o‘zini tutish(shaxsning o‘z-o‘zini
aniqlash strategiyasi) komponentlari bilan
namoyon etiladi.
Myers, D. G. Psychology. Hope College. Holland,
Michigan, 2010.-
Р
. 565.
Do'stlaringiz bilan baham: |