6- мавзу: Пул назариялари

ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ

КУРС	2	ЙЎНАЛИШ	Иқтисодиёт Кадрлар менежменти
Дисииплина	МОЛИЯ ВА КРЕДИТ	Мавзу	Пул назариялари (Маъруза)
Маърузачи	О.С. Дусмухамедов

ИҚТИСОДИЁТ ФАКУЛЬТЕТИ
“МАКРОИҚТИСОДИЁТ ” кафедраси

NATIONAL UNIVERSITY OF UZBEKISTAN
3- мавзу: Пул назариялари
Пул назарияси шартли равишда иккига бўлиш мумкин
ТОВАРЛИ
ТОВАРСИЗ

ПУЛ НАЗАРИЯЛАРИНИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШ САБАБЛАРИ:

қўл меҳнати
манифактура
саноат ишлаб чиқариш

Пул назариялари - пул табиати ва пулнинг ишлаб чиқаришни шакллантиришга таъсири ҳақидаги назариялардир.

миқдорийлик
металлик
номиналлик

Пул – барча товарларнинг умумий эквиваленти сифатида майдонга чиқадиган “махсус товар” бўлиб, унинг ёрдамида барча товарлар қиймати ўлчанади. Пулнинг жамиятда амал қилиши ва унинг еволюсияси билан боғлиқ масалалар иқтисодий адабиётларда пул назарияси сифатида талқин етилади. Ушбу иқтисодий адабиётларда пул назариясининг иқтисодий категория сифатида амал қилиши қуйидаги учта гуруҳга ажратиб ўрганилади.

Пул – барча товарларнинг умумий эквиваленти сифатида майдонга чиқадиган “махсус товар” бўлиб, унинг ёрдамида барча товарлар қиймати ўлчанади. Пулнинг жамиятда амал қилиши ва унинг еволюсияси билан боғлиқ масалалар иқтисодий адабиётларда пул назарияси сифатида талқин етилади. Ушбу иқтисодий адабиётларда пул назариясининг иқтисодий категория сифатида амал қилиши қуйидаги учта гуруҳга ажратиб ўрганилади.

Т. Мен, Д. Норс
У. Стеффорд
К. Книс

• мамлакатнинг бойлиги пулнинг кўпайиши билан белгиланиши керак хамда металл пуллар фақат олтин ва кумушдан яратилиши лозим.

• барқарор металл валюта жамият иқтисодий тараққиётининг муҳим шартларидан биридир. Жамият аъзоларининг жамғаришга бўлган интилиши иқтисодчиларнинг бойлик манбаини ўрганишларига сабаб бўлади. Улар бу манбани савдодан изладилар. Уларнинг эътироф этишларича, актив савдо баланси мамлакатга олтин ва кумушнинг келишини таъминлайди.

• пул муомаласи металл билан таъминланган банкноталар ва металл монеталарга асосланиши шарт. Қоғоз пуллар худди «қоғоз булка» каби маъносиз нарсадир. Олтин ўз табиатига кўра пулдир.

ПУЛНИНГ МЕТАЛЛИК НАЗАРИЯСИ
Олтин танга стандарти
Олтин қуйма стандарти
Олтин девиз стандарти
Ж.Беркли Ж.Стюарт
Г.Кнап

• пулни давлат бунёдга келтиради; пулнинг қиймати унинг кўрсатилган номинали билан аниқланади

• пулнинг давлат томонидан белгиланадиган сотиб олиш қобилияти мавжуд. Шу сабабли ҳам, пул давлат томонидан яратилади. Бу назарияни эса давлат пул назарияси деб атайди

Пулнинг номиналлик назарияси

Пулнинг номиналлик назарияси

• 17 -18 асрларда Англияда юзага келди.
• Мазкур назариянинг илк намоёндолари инглиз иқтисодчилари Дж.Беркли и Дж.Стюарт.
• Назариянинг асосий жихатлари:
• Пул давлат томонидан яратилади;
• Пулнинг қиймати унинг номинали орқали аниқланади;

Ж.Боден
Д.Юм Ж.Милль

• У биринчи бўлиб Европада ўша даврда юз берган «баҳолар революцияси»ни очиб беришга ҳаракат қилди. Баҳоларнинг сакрашига сабаб, Европага Америка қитъасидан оқиб келган қимматбаҳо металлар бўлганлигини тушунтирди

• товарларнинг баҳоси ва пулнинг қиймати муомалада бўлган товар ва пул ҳажми билан аниқланади. Муомаладаги пулнинг кўпайиши дастлаб бир товар баҳосининг ошишига, сўнгра иккинчи товарнинг ва охироқибатда барча товарлар баҳосининг муомаладаги пул миқдорига пропорционал равишда ошишига олиб келади

Пулнинг миқдорийлик назарияси
Замонавий миқдорий назария қоғоз пуллар муомаласига асосланади.
И.Фишер
MV=PQ

Эътибор учун рахмат!