6- маъруза Электр занжирларни ҳисоблаш усуллари

Барча ҳисоблашларни бажариш жуда осон, бироқ улар тезда бир-бирига зид натижаларга олиб келиши ҳам мумкин. Кирхгофнинг қонунларига зидликни (шартли) кучланиш манбаси ( ёки шартли ток манбаси)ни киритиб бартараф этиш мумкин. Бунда, ҳисоблаш натижа-сида барча изланаётган токлар ва э.ю.к. лар аниқланади. Натижада m-шохобчадаги токни аниқлаш мумкин; (6.4) бунда «1» индекс билан ҳақиқатдан хам манбаси бўлган шохобча қиймат- лари ва «Ш» билан Кирхгоф қонун- ларига зидликни бартараф этиш учун киритилган «шартли» манба қиймат- лари белгиланган. Сўнгра, қайта ҳисоблаш бажарилади, бунда мазкур шоҳобчаларнинг ихтиёрий танланган токларига янги қийматлар берилади. 6.1-расм

(6.5) Токнинг икки қийматларидан бирини, айтайлик иккинчисини, в коэффициентига кўпайтириб ва уларни қўшиб, қўйидагини ҳосил қиламиз; (6.6) Шунга эътиборни қаратиш зарурки, барча тенгликларда ym1 ва ymШ коэффициентлар қийматлари номаълум бўлса ҳам улар бир хилдир. Агар кўпайтувчи в нинг қиймати шундай танланган бўлсаки, унда (6.7) яъни в = бўлса, ундан аввалги тенглама (6.8) шаклга келади. Кейинги тенгликдан ym1ни аниқлаймиз, сўнгра m шохобчанинг берилган Е1 э.ю.к.ли ягон кучланиш манбаси бўлгандаги изланаёт-ган токини аниқлаймиз; Im = ym1· Э1 . (6.9)

Контур токлар усули Агар электр занжирларида ток ва кучланишнинг тақсимланишини ҳисоблашда Кирхгоф қонунларининг фақат биттасидан фойдаланилса, яъни тенгламалар фақат тугунлар учун (КТҚ)ёки фақат контурлар учун (ККҚ) тузилса, у холда умумий тенгламалар сони камайиши мумкин. Тенгламалар шундай тузилиши лозимки, унда бошқа қонунлар ба-жарилиши таъминлансин. Бундай тенгламаларни тузишнинг икки усули Максвелл томонидан таклиф этилган; улардан бири контур ток-лар усули бўлса, иккинчиси – тугун потенциаллари усули деб номлан-ган. Электр занжирининг ихтиёрий шохобчасидаги токни, хар бири ўзи-нинг берк контурида оқувчи, шу шохобча бўйлаб ўзгармайдиган бир неча токлар йиғиндиси деб қараш мумкин. Ҳақиқий токларнинг бундай ташкил этувчилари контур токлари деб аталади. Контур токлари тугунлардан ўтганда узлуксиз бўладилар: демак, токларни шундай таърифлаганда, КТҚ сўзсиз бажарилади.