5A140 502-Moddalar va materiallar kimyosi mutaxassisligi magistranti Abdiqunduzov Hikmatillo Nuritdin o‘g‘li

Xolisterin miqdorini kamaytiradi.
Xolisterin... Oddiy aytilgan bu so’zni esga olingda odamlarda qo’rquv paydo bo’ladi (seskantiradi). Agar ko’pchilik bu tufayli yurak kasalliklari, miokard infakti va ateroskliroxga chalinadilar! Bundan ko’pchilik inson uchun zararli, degan hulosaga kelishadi. Biroq, u miya va nerv to’qimalari ,jinsiy gormonlar, hujayra pardalari va hokozolar hosil bo’lishida beqiyos va muhim modda hisoblanadi. Bundan tashqari yog’larni hazm bo’lishi va o’zlashtirilishida g’oyat zarur o’t kislotasi ham xolisterindan hosil bo’ladi. Ammo, organizmda xolisterin miqdori ortsa u qon tomir devorlariga cho’kib, qon aylanishini yomonlashtiradi va aterosklerozni keltirib chiqaradi. “Xitozan” xolisterinni tartibga soladi va uni me’yorida ushlaydi. Bu quyidagi mexanzimda amalgam oshadi:

1. 
   Xolisterinni organizmga so’rilishiga to’sqinlik qiladi.
   

Xolisterin ovqat bilan organizmga kirib, fermintlar ta’sirida xolisterin efirlarga aylanadi va ichaklarda o’zlashtiriladi. Ammo fermintlar ta’siri uchun malum shartlar zarur - xolisterin atrofida o’t kislotasi bo’lishi zarur. “Xitozan” esa o’t kislotasi bilan birikib, uni organizmdan chiqarib yuboradi. Bu holda xolisterin atrofida yitarli miqdorda o’t kislotasi to’plana olmaydi va xolisterin ichakda oson o’zlashtiriladigan xolisterin efiriga aylana olmaydi.

2. 
   Yog’larni o’zlashtirshga to’sqinlik qiladi.
   

“Xitozan” musbat ionlar guruhidan iborat bo’lib, organizmda yog’ tomchilari atrofida to’planib, manfiy zaryadlanadi va xolisterinni o’zlashtirilishi uchun to’sqinlik qiladi. “Xitozan” qabul qilinganda yog’larning o’zalshtirish koeffisenti juda kamayadi. Yog’lar organizmda nafaqat xolisterinda, qonda va protein zararlarida ham bo’ladi. Bunda yog’ miqdori kamayganda, qonda ham xolisterin miqdori kamayadi.


31

3. 
   Xolisterinni o’zgarishiga imkon beradi .
   

O’t kislota - hazm suyuqligini muhim komponenti bo’lib , u xolisteridan hosil bo’ladi. O’t pufagi malum miqdorda o’t kislotasini saqlaydi. Oddatda, o’t kislotasi hazm jarayonida qatnashgandan so’ng to’g’ri ichakda o’zlashtirilib, yana o’t pufagiga qaytadi. “Xitozan” qo’llanilganda o’t kislotasi o’t pufagida ma’lum darajada saqlanib, jigarda xolisteringa aylanmasligi uchun o’t kislotasi bilan birikib, organizmdan chiqariladi. Bu holda qondagi xolisterin miqdori o’z-o’zidan kamayadi.