5A140 502-Moddalar va materiallar kimyosi mutaxassisligi magistranti Abdiqunduzov Hikmatillo Nuritdin o‘g‘li

162X1
AD.= :100
31,77-0,888^
Bu erda: 162 - sellyuloza makromolekulasidagi elementar zvenoning molyar og’irligi, g;
0,888 - bu zveno og’irligini unga bitta (CH₂COO)₂Cu guruhi kirganda ortishi,
g;
31,77 - karboksimetilsellyuloza bilan reaksiyadagi mis ekvivalentini molyar og’irligi, g;
X₁ - karboksimetilsellyuloza misli tuzini og’irlik ulushi, %.


71

Misni foizlardagi (X1) og’irlik ulushi 3-jadvaldan yoki quyidagi formula orqali hisoblanadi:

X1= (V:0,006357:100)/m Bu erda: V - molyar kontsentratsiyasi 0,1 mol/dm³ bo'lgan natriy tiosulfatning suvdagi eritmasini titrlash uchun ketgan hajmi sm³;
m - karboksimetilsellyuloza misli tuzini og’irligi, g.;

1. 
   006357 - molyar kontsentratsiyasi 0,1 mol’/dm³ bo'lgan natriy tiosulfatni 1 sm³ eritmasiga mos keluvchi misni og’irligi.
   

Ikki parallel aniqlashning o'rtacha arifmetik qiymati natija sifatida qabul qilinadi.

3. 
   Karboksimetilsellyulozaning efirlanish darajasini aniqlash.
   

Tarkibida korboksil guruh tutgan sellyuloza olish va uning xosilalarini o’rganish. Bu usul KMS ning misli tuzini hosil qilib, undagi mis miqdorini aniqlshga asoslangan. KMS ning misli tuzi quyidagicha hosil qilinadi: KMS ning natriyli tuzidan 8 gr olinib, 1 litrli stakanda 500 ml distillangan suvda 50 minut davomida eritiladi. Olingan eritmani sulfat kislotaning 0,1 n eritmasi bilan fenolftalien ishtirokida neytrallanadi. Eritmada kuchsiz kislotali muhit hosil qilish uchun unga

1. 
   1 normalli sulfat kislota eritmasidan 4 ml qo’shiladi. Hosil bo’lgan tiniq eritma filtrlanib, uning ustiga mis sulfatning 0,25 normalli eritmasidan byuretka yordamida 80 ml quyiladi.Korboksimetilsellyulozaning misli tuzi to’liq cho’kishi uchun u uy haroratida 15 minut saqlanadi. So’ngra KMS ning cho’ktirilgan misli tuzi chinni xavonchaga oxistalik bilan olinadi. Olingan cho’kmaning tarkibidagi sulfat ionlari yuvilib ketishi uchun spirt bilan bir necha bor yuviladi. Qolgan KMS ning misli tuzining tarkibidagi suyuqlik chiqarib yuboriladi, qolgan tuz 40 gradus xaroratda 20 minut davomida quritiladi. Quritilishidan oldingi massasi 5,6 gr ni tashkil etdi. Quritilgandan keyingi massasi 1 gr ni tashkil etdi. KMS ning hosil bo’lgan tuzi maydalanib, undagi mis miqdori va namligi aniqlanadi. Mis miqdorini aniqlsh asosida KMS ning efirlanish darajasi topiladi.
   

72

Mis miqdori quyidagicha aniqlanadi.

Konussimon kolbaga KMS ning misli tuzidan 0,6 gr maydalab solinadi, uning ustiga 100 ml distillangan suv quyiladi. Natijada tuzning suvdagi suspenziyasi hosil bo’ladi. Uning ustiga amiakning 5% li eritmasidan 8 ml tomchilatib qo’shiladi, natijada tinniq eritma hosil bo’ladi ya’ni eritmada tinish jarayoni yuz beradi. Bunda eritmada oqarish jarayoni yuz beradi. So’ngra uning ustiga sirka kislotaning 6 normalli eritmasidan 5 ml va 12 gr kaliy yodid solinadi. Oradan ikki minut vaqt o’tgandan so’ng Natriy tiosulfatning 0,1 normalli eritmasi bilan titrlanadi. KMS dagi mis miqdori quyidagicha topiladi.
Mis miqdori=a-0.006357-100/v Bunda: a-0,1 normalli natriy tiosulfat eritmasining titrlashga sarflangan miqdori, ml hisobida; v-KMS ning mutloqo suvsiz holdagi og’irligi. gr; 0,006357-natriy tiosulfatning 0,1 normalli eritmasidagi 1 ml ga to’g’ri keladigan misning miqdori, g^r;
So’ngra KMSning efirlanish darajasi (y) quyidagi formula bilan hisoblab topiladi: