5A140 501-Kimyo (fan yo‘nalishlari bo‘yicha) mutaxassisligi Qodirova Gullolaxon Adhamovnaning yurak kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorivor o‘simliklar tarkibidagi kaliy va magniy miqdorini tadqiq qilish

Induktiv bogʻlangan argon plazmasidan foydalanilgan
atom – emission analizl usuli
Induktiv bogʻlangan argon plazmali (IBP) atom-emission analiz elementlarni yuqori haroratli (1100⁰K) ionlangan argon bilan qoʻzgʻatishga, soʻngra ularning xarakterli emissiya spektrlarini qayd qilishga asoslangan.
Namunaning elementar tarkibi qoʻzgʻatilgan nurlanishning tarkibi va intensivligini oʻlchash yoʻli bilan aniqlanadi. IBP tahlili radiatsiyani aniqlash uchun ishlatiladigan spektrometrning konstruktiv xususiyatlariga qarab, 70 tagacha elementni sifatli yoki miqdoriy parallel (polixromatorli asbob) va (yoki) ketma-ket (skanerlovchi monoxromatorli asbob) elementar tahlilini oʻtkazish imkonini beradi. Induktiv bogʻlangan argon plazmasi bilan atom emissiyasini tahlil qilish uchun analitik oʻrnatish sxemasi rasmda koʻrsatilgan.
Sxematik diagramma quyidagilarni oʻz ichiga oladi: RF; undan quvvat oladigan misli suv bilan sovutiladigan spiral, uning ichida gaz yoki suv oqimi bilan sovutilgan kvarts gorelka joylashtirilgan; namunalarni plazma mash’aliga (purkagich) berish uchun qurilma. Induktor orqali oʻtadigan yuqori chastotali elektr toki yuqori chastotali magnit maydonni qoʻzgʻatadi, bu esa oʻz navbatida hududdagi gorelka ichidagi ishchi gaz (argon) oqimida yuqori chastotali elektr zaryadini keltirib chiqaradi.



Natijada, gorelkaning bu hududida argon juda yuqori haroratgacha qizdiriladi, gaz plazmasi alangasi hosil boʻladi, bunda bugʻlanish, yondirgichga etkazib beriladigan tahlil qilingan namunaning atomizatsiyasi va uning nurlanishining qoʻzgʻalishi sodir boʻladi. Namunaning nurlanishi polixromator yoki monoxromator yordamida spektrga parchalanadi va fotoelektrik usulda qayd etiladi.
Kimyoviy neytral argon muhiti va yuqori plazma harorati tufayli bu usul bir qator afzalliklarga ega. Bularga yuqori barqarorlik, oʻz-oʻzidan yutilishsiz tor chiziqlar va yuqori qoʻzgʻalish samaradorligi kiradi. Bularning barchasi noyob analitik imkoniyatlarga olib keladi: past aniqlash chegarasi, natijalarning yuqori konvergentsiyasi, kalibrlashning keng diapazoni (4-6 darajalar), aniqlangan konsentratsiyalarning katta diapazoni (0,00000O n dan 100 mg/sm³ gacha), zaif ifodalangan matritsa effektlari.
Shubhasiz afzalliklar bilan bir qatorda, IBP bilan atom-emission analiz usuli tahlilda e’tiborga olinishi kerak boʻlgan bir qator kamchiliklarga ham ega. Asosiysi, boshqa qoʻzgʻalish manbalaridan foydalangandan koʻra bir oz kuchliroq boʻlgan shovqinning mavjudligidir. Ushbu shovqinlarni kamaytirish uchun tegishli chiziqlarni ehtiyotkorlik bilan tanlash kerak, ular tahlil qilinadigan namunaning boshqa elementlarining chiziqlarining superpozitsiyasidan xoli bʻlishi kerak va agar juda kichik miqdorlar ishtirok etsa, ushbu tahlil qiluvchi moddaning iloji boricha eng qizgʻin chiziqlari boʻlishi kerak. Eritmalarning yopishqoqligi, purkalanishliligi va boshqa fizik xususiyatlarining oʻzgarishi bilan bogʻliq shovqinlarni tuzatish qiyinroq masaladir. Bunday ta’sirlarni bartaraf etishning eng ishonchli usuli – asbobni kalibrlash uchun tahlil qilinganlarga iloji boricha yaqinroq boʻlgan standart yechimlardan foydalanish.
IBP bilan atom-emissiya analiz usuli deyarli har qanday suyuqlik namunasini tahlil qilishi mumkin. Bular tuproqlardan, tabiiy suvlardan olingan ekstraktlar, shuningdek, parchalangan va eritmaga oʻtkazilgan tuproq, oʻsimliklar, jinslar va boshqalar namunalari boʻlishi mumkin. Purkalish tizimi va plazma mash’alasi agressiv kislotali muhitga, eritmalardagi yuqori tuz miqdoriga, erituvchilarga bardosh beradi. Suspenziyalarni tahlil qilish yoki qattiq namunalarni toʻgʻridan-toʻgʻri tahlil qilish uchun moʻljallangan spektrometrlarning modellari mavjud, shuningdek, qiziqtirgan elementlarni suyuq yoki qattiq fazadan gazsimon fazaga ajratish uchun birlashtiruvchi tizimlar mavjud boʻlib, ular IBPda bevosita kiritiladi va tahlil qilinadi.
IBP bilan atom-emission analiz usuli bilan tuproq va oʻsimliklarni tahlil qilishda namuna tayyorlashning an’anaviy usullari qoʻllaniladi. Tuproqdagi elementlarning yalpi tarkibini aniqlashda, bu namunalarning kislotali parchalanishi va kuydirishdir. Elementlarning mobil shakllarini aniqlashda – turli xil soʻrmalardir. Oʻsimliklar quruq kuydirish yoki kislota kuydirishdan keyin tahlil qilinadi.
Oʻlchov texnikasi IBP atom emissiya spektrometrining ma’lum bir modeli uchun foydalanish koʻrsatmalariga qat’iy muvofiq amalga oshiriladi.