5-variant sharq va G‘arb mutafakkirlarining farzand tarbiyasi haqidagi ta’limotlari

2. “Maktabgacha pedagogika” faniga oid bo‘lgan darsliklarni o‘rganish.
Pedagogika grekcha so‘z b o ‘lib, «bola yetaklovchi» m a’nosini bildiradi. Insonlarning m a'rifiy va m a’naviy barkam ollikka m unosabatlarini o ‘zgartirib borishi natijasida pedagogika fani xalq orasida o ‘z mavqeyiga ega b o ‘ldi. Shu tariqa insonni tarbiyalovchi fan sifatida pedagogika dunyoviy fanlar tizim i q atoridan alohida o ‘rin egalladi. U ning bosh masalasi tarbiyadir. A bdulla Avloniy tarbiyachiga alohida e ’tibor berib: «Tarbiya yo hayot yo m am ot yo najot yo halokat yo saodat yo falokat m asalasidir»1 — degan edi.
Bu fanning predm eti quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:

• maktabgacha yoshdagi bolalar ta ’lim-tarbiyasiga qo‘yiladigan davlat talablariga suyangan holda faoliyat yuritish;

• maktabgacha ta ’lim pedagogikasining ta ’lim -tarbiya mazmunini takomillashtirish;

• ta ’lim -tarbiya jarayonida qo‘llaniladigan metod va usullarni axborot texnologiyalari asosida tashkil qilish;

• bolalarni jismoniy, aqliy, ruhiy sogiigini ta’minlashda o‘qituvchi-tarbiyachi mahorati.

Maktabgacha ta'lim pedagogikasi maqsad va vazifalari haqida nimalarni bilasiz?

Maktabgacha pedagogikaning vazifalari:

• maktabgacha ta ’lim sohasidagi pedagogik muammolarni hal qilish;

• maktabgacha yoshdagi bolalarda ta 'lim olish ehtiyojini, o'qishga qiziqish, kitob o‘qish, maktabga borish hissiyotini shakllantirish;

• bolalar tarbiyasida mustaqil va erkin fikrlashga o ‘rgatuvchi ilg‘or m etodlarni qo’llash;

• bolalarga yuksak odob, ma'naviy-axloqiy tushunchalarni m entalitetimiz asosida o‘rgatish.

Maktabgacha ta'lim pedagogikasi qaysi fanlar bilan alokador?

Maktabgacha ta'lim pedagogikasi jam iyat va insonni o‘rganuvchi fanlar bilan cham barchas bog’langan. Pedagogika ijtimoiy hodisa sifatida tarbiyani o‘rganar ekan, sotsiologiya, anatom iya, fiziologiya, psixologiya, falsafa bilan cham barchas bog‘liqdir. Chunki mazkur fanlar asosida tarbiyaning maqsadi va vazifalarini o‘rganish m etodologiyasi belgilanadi. Tarbiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanishi ijtim oiy hodisa ekanligi, jam iyat hayotida va kishi shaxsining rivojlanishida tarbiyaning rolini baholashga yordam beradi. Didaktik masalalarni ishlab chiqishda pedagogika bilish nazariyasiga suyanadi, axloqiy tarbiya m asalalarini o’rgatishda pedagogika etikaning axloq to ‘g ‘risidagi ta'lim otiga, estetik tarbiyaning m aqsadini, y o 'llarini, m etodlarini belgilashda etika faniga asoslanadi. Etika axloqni nazariy jihatdan asoslab, yosh avlodni, uning axloqiy tarbiyasi m uam m olarini, inson shaxsini shakllantirishda axloqiy g‘oyalar rolini tushunishni chuqurlashtiradi. Estetika insonlarning voqelikka, san’atga estetik m unosabatlari rivojlanishining um um iy qonuniyatlarini o‘rganadi, nafosat tarbiyasining ilmiy asosi bo‘lib xizmat qiladi. Fiziologiya pedagogikaning tabiiy-ilm iy bazasi bo'lib, u birinchi navbatda inson oliy nerv faoliyatining rivojlanishi, nerv sistemasining xususiyatlari, sezgi organlari, tayanch-harakat apparati, yurak-tom ir va nafas olish sistem alari va shu kabilarning rivojlanishi haqidagi ma’lumotlarga tayanadi. Hozirgi zam on fiziologiyasi eng muhim pedagogik m uam m olarni to‘g‘ri hal etishda: bola rivojlanishiga, uning qobiliyatlarini shakllantirishga m uhit, irsiyat va tarbiyaning ta ’siri va shu singarilarni belgilashda pedagogikaga yordam beradi. 0‘sib borayotgan organizm tuzilishining va harakat qilish qonuniyatlarining asosiy ta ­ m oyillarini ochib beruvchi yosh fiziologiyasi ta ’lim -tarbiya berish m asalalarini ishlab chiqish uchun katta aham iyatga ega. Bu xususiyatlarni bilm ay turib tarbiyalanuvchilarning u yoki bu mashg'ulotlari shakllarini to ‘g‘ri belgilab bo‘lmaydi. Fiziologiyaning oliy nerv faoliyati, nerv sistemasining tipologik xususiyatlari to lg‘risidagi xulosalari pedagogikaga o ‘quv-tarbiya jarayoni m etodikasini ishlab chiqishda, bolalar faoliyatlari uchun yaxshiroq sharoitlar yaratishda yordam beradi. Pedagogika bola tarbiyasida uning yosh va psixologik xususiyatlarini hisobga olib boradi. Shu bois pedagogika uchun pedagogik psixologiyaning bola xususiyatlari, ularda o ‘tadigan psixik jarayonlarining qonuniyatlari haqidagi m a’lum otlar m uhim dir. Shunga ko‘ra pedagogikaning psixologiya fani bilan bog‘liqligi an ’anaviy tus olgan. Hozirgi zam on pedagogikasi ko‘p tarm oqli fan bo‘lib, avvalo u tarbiya ijtimoiy hodisa ekanligi jihatidan pedagogika tarixi bilan bog’lanadi. Pedagogika boshqa fanlar bilan bog'lanish tizim ida etnografiya, xalq pedagogikasi kabi alohida o‘rin tutadi.