5-topshiriq Taqriz namunasini o‘qing. Soha nashrlarida berilgan birorta ilmiy maqolaga taqriz yozing

Matn yuzasidan topshiriqlar.
2-mashq. Matnni o‘qing. Matnga reja tuzing.
3-mashq. Tomas Edison haqida ma’lumot tayyorlang.
Reja:
1.Tomas Alva Edisonning g’alati ixtirosi.
2.Kitobsevar Edison.
3.Edisonning telegraf kasbi egasi.
4.Tomas Edison Amerikaning yangi ixtirochisi
Tomas Alva Edison
Tomas Alva Edison 1847 yilning 11 fevralida Amerikaning Ogayo shtatidagi Milan nomli kichik shaharchada dunyoga keldi. Tomas boshqalarga o‘xshamasdi. O‘ta qiziquvchanligi bois u barcha ehtiyotkorliklarni bir chetga surib qo‘yar va oqibatda bolakay juda ko‘p pand yerdi. Bir kuni odatdagidek, o‘z tajribalari ustida bosh qotirayotgan Tomas ishga berilib ketganidan daladagi quturgan hayvon hujum qilgandagina xayoli bo‘lindi. Uning qushlar haqidagi xulosasi esa juda qiziq. Jajji kashfiyotchi qushlar tuproqqa aralashgan chuvalchang bilan oziqlangani uchun ham parvoz qiladi degan fikrga keldi. Miyasiga o‘rnashib olgan bu to‘xtamga oydinlik kiritish maqsadida Tomas ovqat, chuvalchang va suvdan aralashma tayyorlab, uni qo‘shnisining qiziga yedirib ko‘radi. Bo‘tqani tanovul qilgan qizaloq kasallanib qolgach, Edison jazolanadi. Edison 7 yoshga kirganda Milanda turmush og‘irlashdi. Ular qo‘shni Michigan shtatidagi Port-Guron shahriga ko‘chib kelishdi. Bu yerda Tomasni maktabga berishadi, lekin u maktabda atigi 2 oy tahsil oladi, xolos. 10 yoshida Edison kitob o‘qishga mukkasidan ketdi. Chembersning «Entsiklopediya», Yumaning «Angliya tarixi» kitobini, Dobinning «Islohotlar tarixi», Gibbonning «Rim imperiyasining inqirozi» kabi asarlarini o‘qib chiqdi. 9 yoshida u R.Parkerning «Tabiat falsafasi» kitobini o‘qib chiqqach, uylarining tomorqasidan chiqqan sabzavotlarni pullab, o‘zi uchun ximiya laboratoriyasini ochgandi. Bu yerda Tomas doimiy tajribalarini o‘tkazardi. Yoshlikdagi «sinov»larning birida u g‘ozning tuxumini o‘zi ochmoqchi ham bo‘lgandi.
Edison telegraf ishiga 6 yil vaqt sarfladi. 22 yoshni qarshilagan Tomas bu kasb uning uchun emasligini tushundi. U faqat bir narsani — yangilik yaratish va odamlarga foydasi tegadigan ixtirolarni tezroq tatbiq etishni istardi. Shunday qilib u telegrafning yangicha ko‘rinishini yaratdi. U ham bo‘lsa, birja hisobotlari uchun dastgoh edi. Yangi telegraf Tomasga $40 ming sof daromad keltirdi. 1875 yilga kelib esa u yanada yangicha qulayliklarga ega bo‘lgan telegraf turini kashf qildi. Yangi apparat bir tizimda ikkitadan to‘rttagacha bo‘lgan xabarlarni uzata olardi. “Western Union” kompaniyasi o‘zining yillik hisobotlaridan birida Edison haqida shunday deydi: “Uning ixtirolari bizga yiliga yarim million dollarni tejab qolish imkonini berdi”. 1878 yilda Nyu-Yorkni elektrlashtirish loyihasini amalga oshirish uchun u Edison Electric Light kompaniyasiga asos soldi. Bu kompaniyada tokni yetkazib beruvchi mashinadan tortib to lampochka va rozetkalargacha yaratilgan. 1892 yil 15 aprelda u hozirgi mashhur General Electricka aylantirilgan.
Tomas Edison 1931 yilning 18 oktyabrida 84 yoshida vafot etdi. O‘z umrini o‘limidan bir necha yil avval sarhisob qilgan Edison intervyularidan birida shunday degandi: “Men hayotimdan aslo xafa emasman. Chunki umrim davomida qo‘limdan kelgan barcha imkoniyatlardan foydalana oldim, deb o‘ylayman”.