5-tema. Lokal esaplaw tarmaǵına kirisiw

5-tema. Lokal esaplaw tarmaǵına kirisiw.
Joba :
1. Lokal esaplaw tarmaǵına kirisiw.
2. lokal esaplaw tarmaǵınıń qurawshıları.
3. lokal esaplaw tarmaǵınıń túrleri.

Lokal esaplaw tarmaǵı (LET) dep, elementleri — esaplaw mashinaları (sonday-aq mini- hám mikro-EHM lar), terninallar, baylanıs apparaturasining bir-birinen salıstırǵanda onsha úlken bolmaǵan uzaqlıqta (15 km ge shekem ) jaylasqan tarmoyuta aytıladı (lokal esaplaw tarmaqları — tarmaqtıń esaplaw processleri maǵlıwmat processlerine qaraǵanda ústin bolǵan birden-bir turi bolıp tabıladı, sol sebepli «hisoblash» sapası bul erda orınlı bolıp tabıladı).

Lokal tarmaq ádetde bir firma yamasa ofis shegarasında maǵlıwmatlardı jıynaw, uzatıw, bolıp -bolıp jiberilgen hám tarmaqlanǵan qayta islew ushın mólsherlengen bolıp tabıladı, kóbinese firmanıń jáne onıń uzaqlasqan bólimleriniń iskerligine uyqas túrde anıq bir wazıypalardı orınlawǵa qánigeliklesedi. Kóp haldarda punktleri lokal maǵlıwmatlı sistemasına xızmet kórsetip atırǵan LXT basqa esaplaw tarmaqları, ishki hám sırtqı, xatto aymaqlıq hám global tarmaqlar menen baylanısqan bolıp tabıladı.
Hár qanday esaplaw tarmaǵınıń tiykarǵı waziypası oǵan jalǵanǵan paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatlı hám esaplaw resurslarini usınıw bolıp tabıladı.

LETlarning dárejeli tipleri

LET larida paydalanıwshılar ushın eki struktur-funkcional buwın : jumısshı stanciyalari hám serverler júdá zárúrli esaplanadı.
Barliq LET lar da punktleri quramında ajıratılǵan serverlerge iye emes, birpara haldarda server wazıypası tarmaqtıń jumısshı stanciyalari ortasında bólistirilgen sıyaqlı boladı.
Sol kózqarastan eki tipdagi LET tuwrısında sóz júrgiziw múmkin:
• oraylashmagan basqarılatuǵın tarmaqlar ;
• oraylıq basqarılatuǵın tarmaqlar.
Oraylashmagan basqarılatuǵın tarmaqlarda (olardı kóbinese bir dárejeli tarmaqlar — peer -to-peer dep ataydılar ) jumısshı stanciyalarining óz-ara háreketin ulıwma basqarıw orayı hám bahalardı saqlaw ushın ulıwma apparat joq. Tarmaqtı basqarıw wazıypası bir tarmaqtan ekinshisine uzatıladı. Tarmaqlı operacion sistema jumısshı stanciyalari boyınsha bólistirilgen. Tarmaqtıń hár bir stanciyasi da klienttiń, de serverdiń wazıypasın orınlawı múmkin. Ol basqa jumısshı stanciyalarini sorawlarına xizmet kórsetiwi hám punktleri sorawların tarmaq xızmetine jiberiwi múmkin. Tarmaqtıń paydalanıwshısına basqa stanciyalarga jalǵanǵan barlıq periferiya apparatları (magnit hám optikalıq disklar, printerler, skanerler, plotterler hám b.) taallukli boladı.
Bir dárejeli tarmaqlardıń abzallıqları :
• tómen bahası ;
• joqarı isenimliligi.
Bir dárejeli tarmaqlardıń kemshilikleri:
• onsha kóp bolmaǵan ısshı stanciyalarini (10 nan kóp emes) jalǵaw múmkinshiligi;
• tarmaqtı basqarıwdıń quramalılıǵı ;
• stanciyalarni programma támiynatın jańalaw hám ózgertiwdiń qıyınlıǵı ;
• maǵlıwmattı qorǵawdı támiyinlewdiń quramalılıǵı.

Bir dárejeli tarmaqlar Arti-Soft Lantastic, Novell NetWare Lite tarmaqlı operacion sistemalar MS Windows for Workgroops kobigi tiykarında jaratıladı.

Oraylıq basqarılatuǵın tarmaqlarda (olardı kóbinese ajıratılǵan serverli tarmaq, dep ataydılar ) kompyuterlerden (serverlerden) birewi barlıq jumısshı stanciyalari isletiwi ushın mólsherlengen processlerdi ámelge asıradı, jumısshı stanciyalarning óz-ara háreketin hám basqa bir qatar servis wazıypaların atqaradı.
Maǵlıwmatlardı qayta islew processinde klient ol yamasa bul processlerdi: fayldı oqıw, bahalar bazasınan maǵlıwmatlardı qıdırıw, fayldı basıw hám x. k. orınlaw ushın serverge sorawdı qáliplestiriwi múmkin.
Server klientten kelgen sorawdı atqaradı. Sorawdı orınlaw nátiyjeleri klientke uzatıladı. Server ulıwma paydalaniletuǵın maǵlıwmatlardıń saqlanıwın támiyinleydi, bul maǵlıwmatlarǵa shaqırıq qılıwdı quraydı hám maǵlıwmatlardı klientke uzatadı.
Klient alınǵan maǵlıwmatlardı qayta isleydi hám qayta islew nátiyjelerin paydalanıwshı ushın qolay kóriniste suwretleydi, maǵlıwmatlardı qayta islew serverde de orınlawǵa bolatuǵın.
Serveri tek maǵlıwmatlardı shólkemlestiriw, saqlaw hám klientlerge kerekli maǵlıwmatlardı beriw processlerin atqaratuǵın sistemalar «fayl-server» sisteması nomiga iye: serverde saqlaw menen bir qatarda maǵlıwmatlardı mazmunli qayta islew de atqarılatuǵın sistemalardı bolsa «mijoz-server» sistemaları dep ataw qabıl etilgen.
Yaǵnıy «mijoz-server» sistemasında server aktiv rol oynaydı : ol sorawǵa pútkil fayldı ápiwayıǵana berip qalmastan, bálki maǵlıwmatlardı aldınan qayta islewi hám klientke, yamasa máseleni echilgan nátiyjelerin, yamasa fayldıń, áyne klientti qızıqtırǵan hám klient ushın súwretlew qolay bolǵan tańlap alınǵan jazıwlardı beriwi múmkin. Bunday texnologiya, basqa hámme zatlardan tısqarı, tarmaq baylanıs kanallarınıń kem júkleniwine múmkinshilik beredi.
«Fayl-server» texnologiyası boyınsha isleytuǵın serverdiń ózin fayl-server, «mijoz-server» texnologiyası boyınsha isleytuǵın serverdiń ózin bolsa qosımsha -server dep ataladı.
Ajıratılǵan serverli lokal esaplaw tarmaqlarınıń abzallıqları :
• jumısshı stanciyalarning sanın sheklewdiń joq ekenligi;
• bir dárejeli tarmaqlarǵa salıstırǵanda basqarıwdı ápiwayılıǵı ;
• joqarı operativlik;
•ma'lumotlarni qorǵawdıń isenimli sisteması.
Ajıratılǵan serverli lokal esaplaw tarmaqlarınıń kemshilikleri:
• bir yamasa bir neshe kompyuterlerdi server ushın ajıratılǵanlıǵı sebepli joqarı bahadalıǵı ;
• tarmaqtıń operativligi hám isenimliliginiń serverge baylanıslılıǵı ;
• bir dárejeli tarmaqqa salıstırǵanda kem maslasıwshılıǵı.
Ajıratılǵan serverli tarmaqlar júdá keń tarqalǵan esaplanadı ; bunday tarmaqlar ushın tarmaqlı operacion sistemalarǵa mısallar : MS LAN Manager, IBM hám Novell Net Ware.