5-sinflar uchun “Yerning Quyush atrofida aylanishi” mavzusida tayyorlagan bir soatlik dars ishlanmasi

Yerning Quyosh atrofida yillik aylanishi
Shimoliy yarimsharda kun eng qisqa, tun esa eng uzun bo'ladi. Bu vaqtda Janubiy yarimsharda yoz, Shimoliy yarimsharda esa qish bo'ladi. 22 dekabrni Quyoshning qishki turish kuni deyiladi.

Qutbiy doiralar qutb kuni va qutb tuni bo'ladigan joylarning chegarasidir. Shu chegarada yozda bir sutka qutb kuni va qishda bir sutka qutb tuni bo'ladi. Qutblarda esa qishda 178 sutka tun, yozda 186 sutka kunduzi bo'ladi.

Tropik chiziqlar. Globus, Yarimsharlar xaritalarida 23,5° shimo-
liy va janubiy kengliklardan uzuq-uzuq chiziqli parallel o'tkazilgan.
Bu parallel tropik chiziqlardir. Shimoliy yarimshardagisi Shimoliy
tropik, Janubiy yarimshardagisi Janubiy tropik deyiladi.

Quyosh yozgi turishi kunida Yer yuzining shu kengliklarida tush

vaqtida qoq tepa(zenit)ga keladi. Ertasidan boshlab Quyoshning
ufqdan balandligi asta pasaya boshlaydi. Janubiy va Shimoliy tropik
chiziqlari oralig'ida bir yilda Quyosh ikki marta qoq tepaga kela-
di. Shimoliy tropikdan shimolda va Janubiy tropikdan janubda
esa Quyosh hech qachon qoq tepa(zenit)ga kelmaydi.