5. Психологик билимларнинг системаси

54.Интероцептив сезгилар ва уларнинг инсон хатти хaракатидаги урни. Sezgi azolari qaerda joylashganligiga qarab uchga tasniflanadi: 1. Ekstrotseptiv sezgilar. 2. Interotseptiv sezgilar. 3. Propriotseptiv sezgilar (oraliq). Ekstrotseptiv sezgilar organizmning sirtida boladi. Korish, eshitish, hid bilish, tam bilish, teri sezgilari shular jumlasidandir. Tananing ichki a’zolarida va to’qimalarida joylashgan hamda ichki a’zolarning xolatini aks ettiradigan retseptorlarga ega bo’lgan sezgilar interotseptiv sezgilar deb ataladi. Introretseptiv sezgilar. Hamma ichki organlarda tomir devorlari, oshqozon devorlarida sezuvchan to‘qimalar joylashgan, ular har bir holatlarga javob beradilar, bu to‘qimalardan biri esa bosimga javob beradi. Har qanday ichki organlaming holatlari boshqariladi, bunda introretseptorlaming о‘rni katta. Bu to‘qimalaming qo‘zg‘alishi anglangan sezgilami aniqligini ko‘rsatmaydi. Sechenov ulami «qorong‘u sezgilar» deb nomlab, tashqi dunyodan ajratuvchi deb atagan. Bu qorong‘u sezgilar so‘z orqali ifodalanmaydigan sezgilami beradi. Ba’zi bir tadqiqotchilar komfort yoki diskomfort tushunchasini beradi deb e’tirof etishadi. Bu sezgilar emotsional xarakterga ega, bular organizmning holatlarini aks ettiradi. Bu sezgilaming organizm uchun о‘rni kattadir. Bu sezgilar mayl va ehtiyojlami ham tug‘diradi. Ochlik, chanqoqlik, havo yetishmasligi va boshqalar, bu sezgilar biologik mayl va ehtiyojlarning asosi hisoblanadi. Bizning qornimiz ochsa, ovqatlanamiz, chanqasak, chanqoqni qondiramiz. Bu sezgilami murakkab reflektor jarayoni desak, mubolag‘a bo‘lmaydi, bularning natijasida esa ehtiyojlar qondiriladi.