5 мавзу: таълим назарияси

2. Ўқув билим фаолиятининг принциплари: илмийлик, изчиллик, назарий ва амалиёт бирлиги, таълимнинг тушунчалари ва мустақиллиги.

Таълим (ўқитиш) жараёни мураккаб ҳамда кўп қирралидир Унда ўқитувчи ва ўқувчилар фаол иштирок этадилар. Бу жараённинг муваффақиятли ва самарали натижаси таълим жараёнининг қонун-қоидалари, яъни таълимга қўйилган дидактик талабларга қай даражада амал қилишларига боғлиқ.

Ўқитиш, билиш фаолиятининг ажралмас қисми сифатада инсоннинг теварак-атрофдаги дунёни билишнинг умумий қонунлари асосида содир бўлади. Шу сабабли шахсни ўқитиш, тарбиялаш, баркамол авлод қилиб етиштириш жараёнида бир бутунликда амалга ошириш зарур.
Таълим тамойиллари ўқув юртлари олдида турган улкан вазифалар асосида белгиланади. Улар ўзаро бир-бири билан мустаҳкам боғлиқ ҳолда бир системани ташкил этади, ҳар бир дарсда дидактик тамойилларнинг бир нечаси иштирок этиши мумкин. Улар таълим олдида турган асосий мақсадларни ҳал қилишга ўз ҳиссасини қўшади. Таълим тизими ислоҳ қилинаётган хозирги жараёнда ўқувчи-талабаларга мустаҳкам билим бериш, ёшларни эркин, мустақил фикрлай оладиган инсонлар қилиб тарбиялашда, таълим тамойилларининг моҳиятини чуқур аниқлаш ҳаётга тадбиқ этиш муҳим муаммолардан биридир. Ўқув - юртларида бериладиган билим илмий характерга эга бўлиши фан-техниканинг сўнгги ютуқ ва кашфиётларини ўзида акс этиши лозим. Шундай экан, ўқитувчи илм-фандаги янгиликлардан хабардор бўлиши лозим, ўқув фанлари ҳам илмий асосида яратилади. Ўқитишнинг илмийлик тамойиллари ўқитиш жараёнида ўқувчи-талабаларни ҳозирги замон фан тараққиёти даражасидаги илмий билимлар билан таништириш, айниқса талаба ёшларни илмий-тадқиқот иши билан таништириб боришга қаратилган.
Илмийлик таълимнинг мазмунига ҳам, усулларига ҳам алокадардир. Шундай экан, билим, илм-фан билан ўқув предмети ўртасида ҳамкорлик ўзаро боғлиқлик бўлишига эршиш таълимнинг ҳамма босқичларида илмий изоҳлардан фойдаланмоқ лозим.
Назарий билимларнинг амалиёт билан, турмуш тажрибалари билан боғлаб олиб бориш таълимнинг етакчи қоидаларидандир. Таълим-тарбия соҳасидаги ютуқлар, энг аввало назария билан амалиётнинг ўзаро боғлиқлигига асосланадиган ўқувчи-талаба ўқув машғулотларини тез тушуниб етади ундан унумли фойдаланадилар бунинг учун ўқитувчи таълим жараёнида ўқувчиларнинг аниқрок этишларига эришмоқ лозим. Фаол иштирок эса онгли, тушуниб ўзлаштиришига олиб келади.