5 мавзу: таълим назарияси

5 - МАВЗУ: ТАЪЛИМ НАЗАРИЯСИ.

Режа:

1. 
   Таълим назарияси ва Дидактик жараён ҳақида тушунча.
   
2. 
   Ўқув билим фаолиятининг принциплари: илмийлик, изчиллик, назарий ва амалиёт бирлиги, таълимнинг тушунчалари ва мустақиллиги.
   
3. 
   Таълим жараёнининг мохияти, вазифаси.
   
4. 
   Ўзбекистонда таълимни ислох қилиш тамойиллари.
   

1.Таълим назарияси ва Дидактик жараён ҳақида тушунча.

Таълим жараёнининг илмий, назарий услубий ва амалий асосларини, яъни таълим, билим бериш, ўқитиш назарияси билан педагогиканинг мустақил бўлими билан дидактика шуғулланади. Дидактика — грекча сўз бўлиб, "Дидаско", яъни ўқитиш, ўргатиш маъноларини беради. Таълим қонуниятдарини ўрганиш, таҳлил қилиш жараёнида таълим тушунчаси унинг моҳияти мазмун ва вазифалари, ўқитиш принциплари, шаклари ҳақидага билимларни баён этилади.

Таълим - инсон билиш фаолиятининг энг мураккаб турларидан бири бўлиб индивидуал психик ривожланишни ва билимларни ўзлаштиришни анча тезлаштиради ўқитувчи таълим жараёнида фақат билим бериш билан чегараланмайди, балки бу жараёнда ўқувчи, талабага таъсир кўрсатади, бу эса уларнинг билим олганларини янада фаоллаштиради. Ўқувчи таълим жараёнининг фаол иштирокчисига айланади. Таълимдаги ютуқлар, аввало ўқитувчига боғлиқ .
Мутахассис сифатида ўз фанини чуқур билиши, педагогик мулоқот устаси бўлиши, психологик-педагогик ва услубий билим ва малакаларни эгаллаган бўлиши, ҳар хил педагогик вазиятларни зудлик билан ўрганиш ва баҳолаш, педагогик таъсир кўрсатишнинг мақбул усул ва воситаларини танлаб олиш қобилиятига эга бўлиши керак.
Таълимнинг асосий вазифаси шахсни илмий билимлар, кўникма ва малакалар билан қуроллантиришдан иборат. Таълим инсон билиш фаолиятининг бир тури сифатида бир неча маънони билдиради. Яъни,таълим олувчиларда билим, кўникма ва малакалар ҳосил қилиш, уларда дунёқараш, фикр ва эътиқодларни шакллантириш ҳамда уларнинг қобилиятларини ўстиришдир.
Таълим орқали ёш авлодга инсоният тажрибаси орқали тўпланган билимлар берилади, зарурий кўникма ва малакалар ҳамда эътиқодлар шаллантирилади.
Таълим ўқитувчи ва ўқувчиларнинг биргаликдаги фаолияти бўлиб, у икки томонлама характерга эга, яъни унда икки томон ўқитувчи ва ўқувчи фаол иштирок этади. Ўқитувчи аниқ мақсадни кўзлаб, режа ва дастур асосида билим, кўникма ва малакаларни сингдиради, ўқувчи эса уни фаол ўзлаштириб олади. Билиш мураккаб, қийин, зиддиятли жараёндир. Бу жараёнда инсон психикасига тегишли сезги, идрок, хотира, диққат, хаёл,тафаккур ва нутқ каби жараёнлар фаол иштирок этади ва муҳим роль ўйнайди.
Таълим бериш, ёшларга билим бериш, уларда кўникма ва малакаларни ҳосил қилиш, янги ҳақиқатларни оча олишга қодир бўлган ижодий мантиқий тафаккурни тарбиялашдир. Таълим ўқувчи-талабаларнинг ўзлаштириш, ўзида билиш қобилиятларини ҳамда фикрлаш операциялари ва ҳаракатларини ҳосил қилиш жараёнидир. Бу пассив жараён эмас, балки ўқувчига номаълум фан, ижодий фаолият, меҳнат жараёнидир. Таълим жараёнида таълим олувчи билмасликдан билишгача, нотўғри ва ноаниқ билишдан тобора тўлиқроқ ва аниқроқ, чуқурроқ билишгача бўлган йўлни босиб ўтади.
Ўқитувчи, ўқувчи ва талабалардаги фикрлаш жараёнини тўғри йўлга солиш учун амалиёт ҳар кандай билишнинг негизидир, деган қоидани ҳисобга олиши зарур.
Ўқувчи ва талабаларнинг эркин фкирлаш қобилиятини ўқув ва амалий машғулотлар ўтказиш йўли билан ўстириш лозим.