5-mavzu. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Reja

Shahar atmosferasining ifloslanishi


Ifloslanish manbalari. Atrof- muhit ifloslanishi manbalari:
1. Stasionar manbalar, jumladan, sanoat korxonalari, qishloq xo'jalik ob'ektlari, energetika va qurilish sanoati.
2. Mobil manbalar - transport va barcha mobil ob'ektlar.
3. Transchegaraviy manbalari qo'shni mamlakatlar chegaralaridagi ko'payish va hududning ifloslanishiga olib keladigan statsionar va ko'chma ifloslanish manbalari.
Bugungi kunda O'zbekiston hududida atmosfera havosini ifloslanishiga asosiy hissa: issiqlik energetikasi (issiqlik elektr stansiyalari, sanoat va kommunal kombinat va boshqalar), keyin qora metallurgiya, neftni qayta ishlash va neft kimyosi, transport vositalari, korxonalar Rangli metallurgiya va qurilish materiallarini ishlab chiqarish. Shunisi e'tiborga loyiqki, Markaziy Osiyodagi issiq iqlim sharoitida inson organizmidagi ifloslantiruvchi moddalarning toksikokinetikasi ancha yaxshilanadi.
AQSh, Buyuk Britaniya va Germaniyada zararli moddalar chiqarilishining asosiy miqdori avtotransport vositasida (50-60%), issiqlik energetikasi ulushi sezilarli darajada kam, faqat 16-20% ni tashkil qiladi.
Termal va atom stansiyalari. Qozon tizimlari. Qattiq yoki suyuq yoqilg'ilarni yoqish jarayonida atmosferada to'liq yonish (karbonat angidrid va suv bug'lari) va to'liq bo'lmagan yonish (uglerod, oltingugurt, azot, uglevodorodlar va boshqalar) mahsulotlarini o'z ichiga olgan tutun hosil bo'ladi. Energiya chiqindilarining hajmi juda yuqori.
Shunday qilib, zamonaviy issiqlik elektr 20 ming,ko'mir kuniga 2,4 million kilovatt elektr energiyasi iste'mol va bu vaqt davomida chiqaradi 680 tonna S02 va S03, mustahkam zarrachalar 120-140 tonna (kul, chang, muassasa uchib), azot oksidlari 200 m .
Qora va rangli metallurgiya. Bir tonna po'lat eritish, 0,05 m, va uglerod oksidi, shuningdek, bunday marganets, qo'rg'oshin, fosfor kabi xavfli ifloslantiruvchi kichik miqdorda 0.03 m oltingugurt oksidi qattiq zarralar 0.04 tonna chiqaradi margimush, simob bug 'va boshqalar. Po'lat ishlab chiqarish jarayonida atmosferaga fenol, formaldegid, benzol, ammiak va boshqa toksik moddalardan tashkil topgan bug'-gaz aralashmalari chiqariladi.
Atmosfera ham aglomeratsiya zavodlarida, kuchli o'choqli va ferroalloy ishlab chiqarish bilan qattiq ifloslangan.
qo'rg'oshin-rux, mis qayta ishlash paytida metallurgi rang o'simliklar kuzatildi chiqindi gazlar, chang saqlovchi zaharli moddalar katta chiqindilari, sulfidnyh alyuminiy va boshqalar ishlab chiqarish javhari.
Kimyoviy ishlab chiqarish hajmida kichik bo'lsada, bu sektor chiqindilari (barcha sanoat chiqindilarining haqida 2%), shu bilan birga, chunki ularning juda yuqori toksisite, xilma-xil konsentratsiyasi znachitelnogo inson uchun muhim tahdid va butun Biota solishi.
Transport vositalarining emissiyasi. Dunyodagi atmosfera havosini, ayniqsa yirik shaharlarda sezilarli darajada ifloslantiradigan katta miqdordagi neft mahsulotlarini yoqadigan bir necha yuz million avtomobil mavjud. Ichki yonish dvigatellarining chiqindi gazlari (ayniqsa, karbüratörler) juda ko'p miqdordagi toksik moddalar – benzin, (A) piren, aldegid, azot oksidi va uglerod va ayniqsa xavfli qo'rg'oshin birikmalari (yetakchi benzin holda) o'z ichiga oladi.

Atmosfera xom ashyosini qazib olish va qayta ishlash, neft va gazni qayta ishlash zavodlarida (13.2-rasm), changning tarqalishida jadal havo ifloslanishi kuzatiladi. Astraxan gazni qayta ishlash zavodi hududida (AGPZ, Yu.A. Fedorov, 1995).