5-mavzu: O‘zbekistonda demokratik, fuqarolik jamiyati asoslarining shakllantirilishi, amalga oshirilgan siyosiy o‘zgarishlar

Sud 

hokimiyati. 

Sud 

hokimiyati 

–  O‘zbekiston  Respublikasi 

Konstitutsiyasining  106-moddasiga  ko‘ra,  O‘z-bekiston  Respublikasida  sud 

hokimiyati  qonun  chiqaruvchi  va  ijro  etuvchi  hokimiyatlardan,  siyosiy 

partiyalardan,  boshqa  jamoat  birlashmalaridan  mustaqil  holda  ish  yuritadi. 

Mustaqillikning dastlabki yillarida sud hokimiyati sohasida ham islohotlar amalga 

oshirildi.  O‘zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasi  va  2000-yilda  qabul 

qilingan «Sudlar to‘g‘risida»gi Qonuni (yangi tahrirda) sud islohotlarining huquqiy 

asosidir.  Sud  tizimidagi  islohotlarni  ikki  davrga  bo‘lish  mumkin.  1)  1991–2016-

yillar; 2) 2017-yildan keyingi davr. Dastlabki davrda O‘zbekiston Respublikasi sud 

tizimiga besh yil muddatga saylanadigan quyidagi sudlar kirgan:  

-  O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi;  

- O‘zbekiston Respublikasining Oliy sudi;  

- O‘zbekiston Respublikasining Oliy xo‘jalik sudi;  

-    Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  fuqarolik  va  jinoyat  ishlari  bo‘yicha  oliy 

sudlari;  

- Qoraqalpog‘iston Respublikasi xo‘jalik sudi;  

- fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari;  

- fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha tumanlararo, tuman, shahar sudlari; 

- viloyatlar va Toshkent shahrining xo‘jalik sudlari;  

- harbiy sudlar.  

Favqulodda  sudlar  tuzishga  yo‘l  qo‘yilmaydi.  O‘zbekiston  Respublikasida 

sud  ishlarini  yuritish  o‘zbek  tilida,  qoraqalpoq  tilida  yoki  muayyan  joydagi 

ko‘pchilik  aholi  so‘zlashadigan  tilda  olib  boriladi.  Sudlarning  alohida  hokimiyat 

sifatida  belgilanishidan  maqsad  O‘zbekiston  Respublikasida  shaxs  huquqi  va 

erkinliklarining  xolis  organ  sifatida  faqat  sud  orqali  ta’minlanishiga  erishish  va 

sudni avvalgi jazolovchi organdan shaxs huquq va erkinliklarini to‘laqonli himoya 

qila  oladigan  organga  aylantirishdir.  Sudlar  sud  qarorini  ijro  etish  kabi  o‘zlariga 

tegishli bo‘lmagan vazifalardan ozod etildi. 2008-yil 1-yanvardan mamlakatda o‘lim 

jazosi  bekor  qilindi,  fuqarolarni  qamoqqa  olishga  sanksiya  berish  huquqi 

prokuraturadan  sudlarga  o‘tkazildi.  Mamlakatimizda  jinoiy  jazolashning 

insonparvar  huquqiy  tizimi  tashkil  etildi.  Islohotlar  ikkinchi  davrining  asosiy 

xususiyati Prezident Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 21-fevraldagi «O‘zbekiston 

Respublikasi  sud  tizimi  tuzilmasini  tubdan  takomillashtirish  va  faoliyati 

samaradorligini  oshirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida»gi  farmoni  asosida  amalga 

oshirilmoqda. 

Mazkur farmon asosida O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi va Oliy xo‘jalik 

sudi  birlashtirilib,  fuqarolik,  jinoiy,  ma’muriy  va  iqtisodiy  sud  ish  yurituvi 

sohasidagi sud hokimiyatining yagona oliy organi – O‘zbekiston Respublikasi Oliy 

sudi tashkil etildi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Harbiy hay’ati, O‘zbekiston 

Respublikasi  Harbiy  sudi,  okrug  va  hududiy  harbiy  sudlar  shtat  birliklari 

O‘zbekiston  Respublikasi  Qurolli  Kuchlari  tarkibidan  O‘zbekiston  Respublikasi 

Oliy sudi tizimiga o‘tkazildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 21-

oktabrdagi  «Sud-huquq  tizimini  yanada  isloh  qilish,  fuqarolarning  huquq  va 

erkinliklarini  ishonchli  himoya  qilish  kafolatlarini  kuchaytirish  chora-tadbirlari 

to‘g‘risida»gi  farmoniga  ko‘ra,  sudyalik  lavozimiga  tayinlash  (saylash) 

---

muddatlariga qat’iy aniqlik kiritildi. Ya’ni sudyalik lavozimiga birinchi marotaba 

tayinlash besh yilga, ikkinchi marotaba – o‘n yil, keyingisida muddatsiz tayinlanish 

(saylanish)  imkoni  yaratildi.  Bu  sudyalarning  yoshi,  malakasi,  kasb  mahoratini 

inobatga olgan holda uzoqroq muddatga faoliyat ko‘rsatishini kafolatlaydi.