boshlaydi. Endilikda u nafaqat unga murojaat qilingan ota-onasi nigohini topa
oladi, balki o‗zaro gaplashayotgan kattalarning tomoniga boshi bilan qayrilib
kuladi. Mana shu paytdan boshlab chaqaloqning atrof-olam bilan aloqasi sezilarli
darajada kengayar ekan. Uyg‗ok xolatdagi chakalok kizikish bilan tashki olamning
turli ovoz va shovkinlarini tinglab,unga turli xil reagirovat‘ kiladi. Baland
yokimsiz tovushlar odatda chakalokni kurkitib,uni chuchitadi,ba‘zan esa iyg‗lashni
xayotning 4 6 oyligidir. Ana shu davrda chaqaloq to‗liq o‗z ona tilisining
emotsional ifodali vokalizmi spesifikasining tuzilishini egallaydi. (unli
tovushlarga pozitsion allofonlar) ( undosh tovushlarga kombinator allofonlar) .
Unli tovushlarning tembri pozitsion allofonlar tariqasida ona tilini o‗rganish uchun
moslashgan bo‗ladi. Ona tilisining unli allofonlarining fomat oblastlarini bioishga
o‗rganish, chaqaloq artikulyator xarakatli tomonlari bilan differensatsiyalashga
ajratishga o‗tadi. 4 o‗ylikdan boshlab eng katta yangiligi bu uning kattalar bilan
ona tilisida muloqot o‗rnatishidadir. Odatda 4 o‗ylik chaqaloqda g‗udurlash
boshlanadi . Oddiy tushunarsiz bo‗g‗inlar takrorlanaveradi. Chaqaloq joni bilan ―
ma‖, ―xa‖, va boshqa bo‗g‗inlarni takrorlaydilar.
5-7 oylikda Oldingi malakalariga asoslangan holda chaqaloq insonlarni,
predmetlarni tanlaydi, va ularga turli xil munosabatda bo‗ladi. Undan tashqari
kattalarning mimikasini ovozini va ba‘zi bir harakat amallarini farqlashni
boshlaydi. bularning hammasi nutqni tushunish uchun poydevor bo‗la oladi. 5
oylikka kelib unda turli xil intonatsiyalardagi musiqali gugulash namoyon bo‗ladi.
U endi tez-tez va uzoq gugulaydi: u bilan emotsional muloqotga javoban, erkin
yotgan holatda: o‗yinchoqlarni ko‗zdan kechiraytgan va boshqalar. Agarda
chaqaloq kattalarni ovozini yoki o‗zini ovozini eshitsa u holda uning gugulashi
uzayadi, cho‗ziladi, har xil bo‗lib qoladi. Gugulashning rivojlanishi uchun
chaqaloq o‗zini yaxshi his qila olishi va uning holati ijobiy emotsional bo‗lishi
lozim.
8-9 oy nutqning rivojlanishi muhim hisoblanadi. 9 oydagi bolaga qarab
gapiralganda uning tushunish qobiliyati kengayadi. Buuning xulqini, faoliyat
xarakterini o‗zgartiradi.
10-12 oylik bolada faol nutq shakllana boshlaydi, bola birinchi so‗zlarini
gapiradi. Nutqni tushuna boshlanishi predmetlar bilan harakat qilish
murakkablashadi. 10-12 oyda bola kattalarning gapiga qarab harakatlarni
bajarishga o‗rganadi. Harakatlar turlicha bo‗ladi va maqsadli xarakterga ega.
Bolaning o‗yinchoqlari soni ko‗payadi; o‗yin o‗ynashga bo‗lgan harakatlar
seziladi. Bu davrning oxirida bola mustaqil ravishda vertikal xolatga turib
yuradi.
Do'stlaringiz bilan baham: