5-Mavzu. Marketing tizimida narx siyosati reja

Tovarni xarid qilishning to‘la qiymati. 
Ilgari aytib o„tilganidek, xaridorning 
asl xarajatlari faqat to„langan narx emas, balki ayir-boshlash shartlari bilan ham 
belgilanadi. Bu xarajatlar egalik hu-quqining o„tishidagi muayyan jarayonni: 
to„lov tartibi, yetkazib berish shartlari va muddatlari, sotishdan keyingi xizmat 
ko„r-satish va hokazolarni to„lig„icha qamrab oladi. Ba‟zi hollarda, ma-salan, agar 

---

sotuvchi boshqa mintaqada boisa, xaridor narxlarni taqqoslash, muzokaralar olib 
borish va bitimni imzolash jarayo-nida katta mablag„larni sarflaydi. Xuddi shunga 
o„xshab, agar xaridorning texnik talablari muayyan ishlab chiqaruvchiga moi-
jallangan bo„lsa va u shu paytda yetkazib beruvchilarni almashtir-sa, o„tish 
xarajatlari uning uchun katta bo„lishi mumkin. O„tish xarajatlarining asosiy 
manbalari quyidagilardir: 
—
ishlab 
chiqarilayotgan 
tovarlarni 
yangi 
yetkazib 
beruvchining 
mahsulotiga moslashtirish maqsadida yangilash xarajatlari;
—
tovarni iste‟mol qilish yoki undan foydalanish odatlaridagi o„zgarishlar; 
—
foydalanuvchilarni o„qitish yoki qayta tayyorlash xarajatlari; 
—
yangi tovarlardan foydalanish uchun zarur bo„lgan yangi asbob-
uskunalarga ajratilgan investitsiyalar; 
—
qayta tashkil qilish va o„zgarishlar bilan bog„liq ruhiy muammolarga 
ketadigan xarajatlar. 
O„tish xarajatlari mavjud bo„lganda xaridor uchun aniq qiy-mat tovarning 
sotuv narxidan bir necha baravar yuqori bo„ladi, 
Shunday qilib, xaridorning nuqtayi nazaridan qaraganda, narx 
tushunchasi nominal baho doirasidan chetga chiqib, xaridor oladigan barcha 
foydalarni va uning barcha xarajatlarini o„z ichiga oladi. Shuning uchun 
xaridorning narxga sezgirlik darajasida monetar narx bilan bir qatorda barcha 
ko„rsatib o„tilgan foyda va xarajatlar hisobga olinishi lozim. 
Narx bo„yicha strategik qarorlarning muhimligi quyidagilardan iborat: 
•
o„rnatilgan narx-talabning darajasi va sotuvning hajmini aniqlaydi. Juda 
yuqori yoki past narx tovarning muvaffaqiyatiga ta‟sir ko„rsatishi mumkin; 
•
sotuv narxi butun ish faoliyatining rentabelligini aniqlaydi, faqatgina 
foydaning darajasini emas, balki uning sotuv hajmi orqali aniqlaydi. Narxning 
ma‟lum bir darajada o„zgarishi rentabellikka katta ta‟sir ko„rsatishi mumkin; 
•
sotuv narxi umumiy qabul qilinishiga yoki markasiga ta‟sir etadi va 
potensial sotib oluvchilarning ko„z oldida markaning imijini tashkil etuvchilardan 
biri hisoblanadi; 
•
narx markaning boshqa komponentlariga qaraganda bu raqobatli tovarlar va 
markalarni taqqoslash uchun qulay asos hisoblanadi. Narxning ozgina o„zgarishi 
bozor orqali tezgina seziladi va bu holat bozorning muvozanatini buzishi mumkin. 
Narx bu raqobat sirlarining o„zaro bog„lanishida asosiy nuqta hisoblanadi. Narx 
strategiyasi marketing strategiyasi tashkil etuvchilari bilan o„zaro bogiiq bo„lishi 
kerak. Narxning ichida tovar pozitsiyasini mustahkamlaydigan tovarni qadoqlash, 
rivojlanishi-va reklama xarajatlari bo„lishi shart. 
Har bir firmaning maqsadi shuki, u o„zining rentabelligini ta‟minlash va 
foydaning katta hajmda kelishiga qaratiladi. Bu keng maqsadlar turli yo„llar bilan 
amalga oshirilishi mumkin.