5-Mavzu: Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olishning umumiy tarxi Reja

Korxona xarajatlari
Asosiy faoliyatga doir xarajatlar
Tannarxga kiritiladigan xarajatlar
Hisobot davr xarajatlari
Muddati kechiktirilgan xarajatlar
Moliyaviy faoliyatga doir xarajatlar
Favqulotdagi xarajatlar (zararlar)
Faoliyat turlariga tegishliligiga ko’ra
*bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar;
*bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari
*boshqa bevosita va bilvosita ishlab chiqarish xarajatlari
*Davr xarajatlari
Tannarxga kiritilmaydigan xarajatlar
Qaysi davrga tegishliligiga ko’ra
Asosiy bo’lmagan faoliyatga doir xarajatlar
Kelgusi davr xarajatlari
* boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish
yo’nalishidagi ustama xarajatlar.
Tannarxga kiritilmaydigan xarajatlar deganda korxonalarning ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot (tovar, ish va xizmat)lar tannarxiga kiritilmaydigan boshqa xarajatlari tushuniladi. Bunday xarajatlar, o’z navbatida, davr xarajatlari va moliyaviy faoliyatga doir xarajatlarga bo’linadi.
Davr xarajatlari - bu mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni sotishga, korxonani mahmuriy-boshqaruviga va boshqa operatsion faoliyatga doir xarajatlar. Ushbu xarajatlar mahlum hisobot davrida yuz beradi, shuning uchun ular davr xarajatlari deb ataladi.
Moliyaviy faoliyatga doir xarajatlar deganda qimmatli qog’ozlarni chiqarish va joylashtirish, valyuta operatsiyalari, kredit va qarzlarni olish, uzoq muddatli ijaraga doir va boshqa moliyaviy faoliyatga taalluqli xarajatlar tushuniladi. Bularga foizlar, salbiy kurs farqlari ko’rinishidagi xarajatlar va boshqalar kiradi.
Favqulotdagi xarajatlar deganda yuz berishi doimiy xarakterga ega bo’lmagan, kutilmagan tasodif va hodisalardan ko’rilgan zararlar tushuniladi.
Bularga davlat qonunlarini o’zgarishi, tabiiy ofatlar, revolyutsion o’zgarishlar natijasida vujudga kelgan zararlar kiradi.
Qaysi hisobot davriga tegishligiga ko’ra korxonalarning barcha xarajatlari uchta guruhga bo’linadi:
