5-mavzu: gaplarning tasnifi reja



Download 20,94 Kb.
bet2/5
Sana25.06.2022
Hajmi20,94 Kb.
#701588
1   2   3   4   5
Bog'liq
5-mavzu gaplarning tasnifi reja

So‘roq gap. So‘zlovchiga noma’lum bo‘lgan biror voqea-hodisa, harakat-hodisa, belgi haqidagi so‘roqni ifoda qiluvchi gaplar so‘roq gap deyiladi: Bu to‘qaylar hali o‘zlashtirilmagan ekan-da, opa? (H. G‘ulom).
So‘roq gaplarda quyidagilar ifoda qilinadi:
1) Sof so‘roq: Mashg‘ulot boshlandimi? Qachon safarga boramiz?
So‘roq gaplarda so‘roq bilan bir qatorda taajjub, gumon, shubha anglatilishi ham mumkin: Nahotki, institutda ta’lim olayotgan kishi intizomsizlik qilsa? («Sharq yulduzi»).
2) Ritorik so‘roq. Bunda so‘roq mazmunidan uning mazmuni anglashilib turadi. Bunday gaplar emosional nutq uchun uslubiy vosita bo‘lib xizmat qiladi: Xalq orzusini amalga oshirishdan kattaroq baxt bormi! (Oybek).
3) So‘roq-buyruq. Bunda so‘roq-byruq ottenkasiga ham ega bo‘ladi: Tez-tez yurmaysanmi?
So‘roq gaplar quyidagi vositalar bilan tuziladi:

  1. So‘roq yuklamalari (-mi, -chi, -a, -ya) yordami bilan: Maxfiy bo‘lmasa, mazmunini bilishim mumkinmi? («Sharq yulduzi»).

  2. Nahot, nahotki yuklamalari bilan: Nahotki, bugun yomg‘ir yog‘sa?

  3. So‘roq olmoshlari yordamida: Sportda kimlar g‘olib chiqdi?

  4. So‘roq intonatsiyasi yordamida. Bunda intonatsiya ko‘tariluvchi, pasayuvchi, ko‘tariluvchi-pasayuvchi xarakterida bo‘ladi. So‘roq gap ko‘tarluvchi intonatsiya bilan aytilganda mantiqiy urg‘u olgan bo‘lak gap oxirida bo‘lib ohang ko‘tarilib boradi: Bugun qor yog‘adi?

So‘roq gap pasayuvchi intonatsiya bilan aytilganda, mantiqiy urg‘u olgan bo‘lak gap boshida kelib, ohang pasayib boradi: Hammasidan xabarimiz bor? («Sharq yulduzi»).
So‘roq gap ko‘tariluvchi-pasayuvchi intonatsiya bilan aytilganda, mantiqiy urg‘u olgan bo‘lak gap ichida keladi. Ohang bungacha ko‘tarilib, keyin pasayadi: Hammasidan xabarimiz bor? («Sharq yulduzi»).
So‘roq gap so‘roq olmoshlari, so‘roq yuklamalari yordamida hosil bo‘lganda, so‘roq intonatsiyasi ta’kidlanish zarur bo‘lgan bo‘laklarda ko‘tariladi: Qachon? U nima dedi: -Hol so‘radi?
So‘roq gaplar oxiriga yozuvda so‘roq belgisi qo‘yiladi. Ritorik so‘roq gaplar oxiriga so‘roq va undov belgilari qo‘yiladi.
So‘roq gaplar ko‘proq dialogik nutq uchun xarakterlidir.

Download 20,94 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish