5-maruza. O’simlikning noqulay omillarni tasiri

5-MARUZA.O’SIMLIKNING NOQULAY OMILLARNI TASIRI

Radiatsiyaning o‘simliklar organizmiga bevosita va bilvosita ta’siri mexanizmlari, suv radiolizi va turli xil nurlanishlar va ularning biologik obektlarga ta’sirlari haqida atroflicha fikr yuritiladi.

• Radiatsiyaning o‘simliklar organizmiga bevosita va bilvosita ta’siri mexanizmlari, suv radiolizi va turli xil nurlanishlar va ularning biologik obektlarga ta’sirlari haqida atroflicha fikr yuritiladi.
• Radiatsiya o‘simlik organizmlariga, xuddi hay von organizmlariga o‘xshash turli xil darajada, yani molekulalardan tortib organizm va populyatsion darajada ta’sir etadi. Radiatsiyani barcha tirik organizmlarga birlamchi ta’siri deyarli bir xil o‘xshash bo‘ladi. Ularning umumiy xususiyatlari shundan iboratki, kuchsiz energiya va kam sonli birlamchi radiatsion kimyoviy reaktsiyalar biologik effektni keltirib chiqaradi.

O‘simliklarning radiatsiyaga chidamliligi

Ionlashtiruvchi nurlarni ikki guruhga bo‘lib qarash mumkin.

• Ionlashtiruvchi nurlarni ikki guruhga bo‘lib qarash mumkin.

1. Elektromagnit nurlanishlar
2.Yadro bo‘lakchalaridan chiqadigan nurlanishlar
Elektromagnit nurlanishlar
Rentgen nurlar
Gamma nurlar
Elektromagnit nurlanishlarni quyidagi turlari bor

Yadro bo‘lakchalaridan chiqadigan nurlanishlarga quyidagilar misol bo’ladi.

Yadro bo‘lakchalaridan chiqadigan nurlanishlar
beta zarrachalar
alfa (a) zarrachalar

Fizik omillar

namlikning yetishmasligi yoki ortiqchaligi
harorat
mexanik ta'sirlar
yorug'lik
radioaktiv nurlanish

Nurlarning to‘lqin uzunligi qanchalik kichik bo‘lsa u shunchalik ko‘p tebranadi va ularning nurlash energiyasi shunchalik ko‘p bo‘lib, hujayralarga kirish qobiliyati ham katta bo‘ladi.

• Nurlarning to‘lqin uzunligi qanchalik kichik bo‘lsa u shunchalik ko‘p tebranadi va ularning nurlash energiyasi shunchalik ko‘p bo‘lib, hujayralarga kirish qobiliyati ham katta bo‘ladi.
• 144
• E (kEV) = —
• λ (a°)
• Bu yerda; A,-to‘lqinning angstermlardagi uzunligi.
• Yadro fizikasida energiya eV (elektron voltlarda) o‘lchanadi [kEV = 1000 elektronvolt (EV)], (Mev = 1.000.000 eV). Bir elektron volt bu elektronning potensiali bir-biridan 1 voltga farqlanuvchi plastinkalar orasidan o‘tganda oladigan energiyasidir. Agar shu plastinkalar orasida 6,02 1023 elektron joylashganda ularning hosil qiladigan energiyasi 23 litr suvni 1°C ga isitishga yetar edi.