5-маъруза Мавзу: кенгайиш термометрлари. Суюқликли, дилатометрик ва биметалли термометрлар

Потенциометрик ўлчаш усули ўлчанаётган термопара ТЭЮК ни потенциаллар айирмаси билан мувозанатлаштиришга асосланган.

Бу потенциаллар айирмаси калибрланган қаршиликда ёрдамчи ток манбаларидан ҳосил бўлади. Потенциал­лар айирмаси термопара ТЭЮК нинг тескари ишорали қийматига тенг.

7.2- расм. Дастакли мувозанатлаштириладиган потенциометр схемаси.

7.2- расм. Дастакли мувозанатлаштириладиган потенциометр схемаси.

Ток ёрдамчи Е манбадан занжирга ўтади. Бу занжирнинг b ва с нуқталари ўртасида RР ўзгарувчан қаршилик – реохорд уланган.

Ток ёрдамчи Е манбадан занжирга ўтади. Бу занжирнинг b ва с нуқталари ўртасида RР ўзгарувчан қаршилик – реохорд уланган.

Реохорд L узунликдаги калибрланган симдан иборат.

b нуқта ва оралиқдаги реохорднинг сирпанувчи контактли сирпанғичи жойлашган ҳар кандай D нуқта ўртасидаги потенциаллар айирмаси RbD қаршиликка тўғри пропорционал бўлади.

Кетма-кет уланган термопара билан переключатель П орқали сезгир милливольт­метра ноль индикатор НИ уланади, термопара занжирида ток борлиги шу индикатор орқали аниқланади.

Термопара унинг токи RbD тармоқда ёрдамчи манба токи билан бир йўналишда юрадиган қилиб уланади. ТЭЮК ни ўлчаш учун рео­хорд сирпанғичи ноль индикатор стрелкасини нолни кўрсатгунча суради. Айни пайгда RbD қаршиликдаги кучланишнинг камайиши ўлчанаётган ТЭЮК га тенг бўлади. Қуйидаги тенг­лама бу ҳолатни характерлайди:

Термопара унинг токи RbD тармоқда ёрдамчи манба токи билан бир йўналишда юрадиган қилиб уланади. ТЭЮК ни ўлчаш учун рео­хорд сирпанғичи ноль индикатор стрелкасини нолни кўрсатгунча суради. Айни пайгда RbD қаршиликдаги кучланишнинг камайиши ўлчанаётган ТЭЮК га тенг бўлади. Қуйидаги тенг­лама бу ҳолатни характерлайди:

ёки

бу ерда JRbD – E манба кучланишининг тармоқдаги тушуви

Занжир тармоғидаги ток кучи бутун занжирдаги ток кучига тенг, демак:

Занжир тармоғидаги ток кучи бутун занжирдаги ток кучига тенг, демак: