5-ma’ruza joizliklar maydonlari. O‘lchamlar. Reja

Xaqiqiy og‘ish deb xaqiqiy va nominal o‘lchamlar algebarik ayirmasiga aytiladi.
Dopusk (T) (joizlik quyim) deb eng katta va eng kichik chegaraviy o‘lchamlar ayirmasiga aytiladi. Dopusk musbat kattalik bo‘lib talab qilingan ishlab chiqarish aniqligini bildiradi.

Soddalashtirish maqsadida dopusklar grafik usulda dopusklar maydonlari ko‘rinishida tasvirlanishi mumkin. (rasm).

Dopusk maydoni uni nominal o‘lchamga nisbatan joylashishi va dopusk qiymati bilan ifodalanadi. Ko‘zg‘aluvchan yoki qo‘zg‘almas ravishda birikayotgan ikki yoki bir nechta detallarga birikuvchi detallar deyiladi. Detallarning bir-biri bilan birikmaga kiradigan sirtlari birikish sirtlari, qolgan sirtlar esa birikmas yoki erkin sirtlar deyiladi.

Bir-biriga kirib birikadigan detallarning qoplovchi va qoplonuvchi sirtlari ajratiladi. SHu sababli val degan termin tashqi qoplanuvchi sirtlarni belgilash uchun ishlatiladi.

Teshik degan termin ichki qoplovchi sirtlarni, silindrik bo‘lmasligidan qattiy nazar, belgilash uchun ishlatiladi.


Asosiy val - bu yuqorigi chekli og‘ishi nolga teng bo‘lgan val. Asosiy teshik- bu pastki chekli og‘ishi nolga teng bo‘lgan teshik. Val dopuski uchun Td, teshik dopuski uchun TD belgilari ishlatiladi.

Ikkita detal birikayotganda hosil bo‘ladigan tirqishlar yoki tarangliklar qiymatiga bog‘liq bo‘lgan birikish xarakteriga o‘tkazish deyiladi. Val bilan teshikni dopusk maydonlarining nisbiy joylashishiga qarab o‘tkazishlar tirqishli, o‘tuvchi yoki tarang bo‘lishi mumkin. (rasm)

Tirqish S- bu teshik bilan valni o‘lchamlarining ayirmasi, agar teshik o‘lchami val o‘lchamidan katta bo‘lsa. Eng katta, eng kichik va o‘rtacha tirqishlar quyidagicha topiladi:


S _max = D_max - d_min;
S_min = D_min - d_max;
S_m = (S_max+S_min )/ 2