5-bob. Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot

5.3. Pul oqimlari to’g’risidagi hisobotda korxona faoliyati turlarining aks ettirilishi
Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot xo’jalik yurituvchi su’yektning operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatining o’z pul mablag’lariga ma’lum hisobot davri ichida ta’sirini shu davr ichida pul mablag’larining o’zgarishi to’g’risidagi ma’lumotlarni beradi. Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot ma’lumotlarini qo’llash quyidagilarni aniqlashga yordam beradi:-korxonaning pul mablag’larini va ularning ekvivalentlarini topa olish qobiliyatini va tashkilotning shu kabi pul oqimlarini ishlatishga ehtiyojini aniqlash;
-korxonaning sof aktivlaridagi o’zgarishlar, uning moliyaviy tuzilishini (uning likvidliligini va to’lov qobiliyati bilan birga) va uning o’zgarib turgan sharoit va imkoniyatlarga moslashish uchun o’z vaqtida pul miqdoriga va pul oqimlariga ta’sir etish qobiliyatini aniqlash;
-korxonalarning har xil operatsion faoliyatlarini taqqoslash, chunki bu ayni operatsion va xo’jalik faoliyatining hodisalari uchun har xil hisoblash usullarini qo’llanishni inkor etadi.
Pul oqimlari to’g’risidagi hisobotda hisobot davri davomidagi pul oqimlari aks ettiriladi va ular quyidagi shakllarga tavsiflanadi:
-operatsion faoliyati;
-investitsion faoliyati;
-moliyaviy faoliyat.
Operatsion faoliyat pul oqimlarining hajmi korxonaning ssudalarni to’lash uchun yetarli pul mablag’larini yig’ish, ishlab chiqarish darajasini saqlash, dividendlarni to’lash va tashqi moliyalashtirish manbalarni jalb qilmay yangi kapital qo’yilmalarni amalga oshirish ishlarini qila olishining asosiy ko’rsatkichi hisoblanadi. Operatsion faoliyatining pul oqimlari birinchi navbatda, asosiy faoliyatdan daromad olishning natijasini ko’rsatadi.
5.3.1 –jadval.
Operatsion faoliyatda pul mablag’larining harakatiga quyidagilar misol bo’la oladi

Pul mablag’larining kirimi	Pul mablag’larining chiqimi
Mahsulot, tovar va xizmatni sotishdan tushum	Тovar va xizmatlar uchun mol yetkazib beruvchilarga to’lovlar
Royaltilardan (patentni, mualliflik huquqi qo’llanilganligi va boshqalar uchun), har-xil xarakterdagi mukofotlardan, foiz daromadi, komission yig’imlar va boshqa daromadlardan tushum.	Korxona xodimlariga pul to’lovlari, operatsion xarajatlar
Тovar moddiy zaxiralarning qisqarishi	Тovar moddiy zaxiralarni ko’payishi
Savdo va vositachilik maqsadlarida tuziladigan bitimlar bo’yicha pullarning kelib tushishi	Тo’langan foizlar
Joriy majburiyatlarining ko’payishi, jumladan investitsion va moliyaviy faoliyatga kirmaydigan daromad solig’i bo’yicha.	Joriy ajburiyatlarning kamayishi, jumladan investitsion va moliyaviy faoliyatga kirmaydigan daromad solig’i bo’yicha xarajatlar
Pulsiz xarajatlar:a) asosiy mablag’larning va nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi, tabiiy resurslarning kamayishi; b) qarz qimmatli qog’ozlari bo’yicha chegirmalarning amortizatsiyasi	Pulsiz muomalalar: qarz qimmatli qog’ozlar bo’yicha ustamaning amortizatsiyasi

Investitsion faoliyat- pul ekvivalentlariga kirmaydigan uzoq muddatli aktivlarni va boshqa investitsiyalarni sotib olish va sotish, to’lanadigan kreditlarning berilishi va olinishi. Investitsion faoliyat natijasida sodir bo’ladigan pul mablag’larining harakatlariga quyidagilar misol bo’lishi mumkin:5.3.2-jadval
Investitsion faoliyat natijasida sodir bo’ladigan pul mablag’larining harakatlari

Pul mablag’larining kirimi	Pul mablag’larining chiqimi
Yer, binolar, jihozlarning nomoddiy va boshqa uzoq muddatli aktivlarni sotishdan tushumlar	Yerni, binolarni, jihozlarni, nomoddiy aktivlarni va boshqa uzoq muddatli aktivlarni sotib olish to’lovlari, tajriba konstruktorlik ishlari hamda yer bilan bog’liq kapital xarajatlarga to’lovlar, pudratchilarni jalb qilmasdan korxona tomonidan yaratilgan bino va jihozlar
Boshqa tashkilotlarning aksiyalarini yoki boshqa qarz majburiyatlarini chiqib ketishidan/sotilishidan kirimlar (pul mablag’larining ekvivalentlari deb hisoblangan yoki sotuv uchun saqlangan majburiyatlar uchun bo’ladigan to’lovlardan tashqari)	Boshqa korxonalarning aksiyalariga yoki qarz majburiyatlariga qo’yilmalar. Kapitalda ishtirok etish ulushiga badallar (pul mablag’larining ekvivalentlari hisoblanadigan yoki sotish uchun saqlanayotgan to’lov hujjatlari bo’yicha to’lovlardan tashqari)
Boshqa korxonalarga berilgan bo’naklarning qaytarilishi va qarzlarning to’lanishidan kirimlar (operatsion faoliyat bo’lgan, foiz daromadidan boshqa)	Boshqa korxonalarga berilgan bo’nak to’lovlari va qarzlar