5-amaliy mashg‘ulot ta'mirlash-xizmat ko‘rsatishda konstruktorlik, texnologik va tashkiliy-iqtisodiy tayyorgarlikni tashkil qilish

---

5-AMALIY MASHG‘ULOT 
Ta'mirlash-xizmat ko‘rsatishda konstruktorlik, 
texnologik va tashkiliy-iqtisodiy tayyorgarlikni 
tashkil qilish 
1. Mashg‘ulotning maqsadi 
Ta'mirlash-xizmat ko‘rsatishda konstruktorlik, texnologik va tashkiliy-iqtisodiy tayyorgarlikni 
tashkil qilishni o‘rgatishdan iborat. 
2. Nazariy qism 
Ta'mirlash-xizmat ko‘rsatish ishlab chiqarishining 
konstruktorlik tayyorlash
ida puxtalik, 
ishlash muddati, tejamkorligi va boshqa qayta ishlab chiqariluvchi mashinalarning ko‘rsatgichlari, 
hamda ta'mirlash korxonasini zarur bo‘lgan konstruktorlik hujjatlar bilan ta'minlash bo‘yicha talablar 
ishlab chiqiladi. Ishlab chiqarishni konstruktorlik tayyorgarlikning asosiy ish hajmi korxonadan 
tashqarida bajariladi. 
Ta'mirlash korxonasining konstruktorlik tayyorgarligi quyidagi tartibda tashkil qilinadi: 
ta'mirlashga texnik vazifa ishlab chiqiladi, unda yangi mashinaning asosiy texnik-iqtisodiy 
ko‘rsatgichlardan farqi ko‘rsatiladi; ta'mirlashning taxminiy tan narxi aniqlanadi; ta'mirlashning 
maqsadga muvofiqligi va samaradorligi belgilanadi; detallarni tiklashning texnologik uslublari 
tanlanadi; ishchi chizmalar tayyorlanadi. 
Ta'mirlash-xizmat ko‘rsatish korxonasini konstruktorlik tayyolashda, mashinalarni ishlab 
chiqaruvchi asosiy korxonaning; foydalanish va ta'mirlash korxonasining asosiy hujjatlar taqdim 
etilishi kerak. 
Texnik tayyorlash ishlarining umumiy kompleksida ta'mirlash ishlab chiqarishdagi 
texnologik 
tayyorlash
, texnologik operayasiyalarni ishlab chiqishni, texnologik va loyiha-texnologik hujjatlarni, 
tartibni ta'minlash va unga rioya qilish nazorat hujjatlarini, qurilma va yordamchi uskunalarni yasashni 
o‘z ichiga oladi. 
Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash o‘zaro bog‘langan jarayonlar majmuasi bo‘lib, kerakli 
sifatga ega bo‘lgan buyumni belgilangan muddatlarda, hajimda va xarajatlarda ishlab chiqarishga 
korxonaning texnologik tayyor ekanligini ko‘rsatadi. Buning uchun tipoviy texnologik kartalardan, 
ilmiy tadqiqot ishlarining ma'lumotlaridan, sanoat korxonalarining tajribalaridan foydalaniladi. 
Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash, ishlab chiqarishni texnologik xizmat strukturasini 
shakillantirish yoki mukammallashtirish va ishlab chiqarishni texnologik funksiyalarini bajarish uchun 
zarur bo‘lgan axborot, matematik va texnik jihatdan ta'minlashdan iborat. 
Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashda transportlashdagi mehnat sarfi aniqlanadi, 
nostandart uskunalarni yaratiladi, mehnat unumdorligini oshiruvchi moslamalar loyihalanadi va 
yasaladi.
Bir rusumdagi traktorlarni ta'mirlashda maxsus, bir necha rusumdagi traktorlarni ta'mirlashda 
esa universal uskunani qo‘llash maqsadga muvofiqdir. 
Texnologik qurilma mehnat unumdorligini bir necha baravar oshiradi. Ammo, uni ishlab 
chiqish va yasash mashaqatli va uzoq muddat talab etadi. Texnologik qurilma va nostandardat 
uskunaga hujjatlar markazlashtirilgan holda ilmiy-tadqiqot instiutlarida (GOSNITI nostandart 
uskunalarining albomlari) tayyorlanadi. Texnologik tayyorlashning bu qismi konstruktorlik tayyorlash 
bilan qat'iy bog‘langan. 
Texnologik qurilmaga va nostandart uskunaga hujjatlarni rasmiylashtirishdan avval quyidagi 
bosqichlar amalga oshiriladi: loyihalash, tajriba namunasini yasash, ishlab chiqarishda tekshirish, 
tekshirish natijalari bo‘yicha hujjatlarga o‘zgartirishlar kiritish. 
Mashinani ta'mirlash sifatini yaxshilash bo‘yicha tadbirlar texnologik qoidalarga tizimli rioya 
qilishni talab etiladi. Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash tadbirlari texnik nazorat xizmatining 
tashkil qilish asosini va uning mavjudligini tashkil qiladi.
Detallarni tiklash texnologik jarayonini ishlab chiqishda, quyidagi bosqichlarni amalga 
oshirish talab qilinadi: texnologik jarayonni ishlab chiqish uchun dastlabki ma'lumotlarni tahlil 
qilishni; amalda harakatda bo‘lgan guruhli texnologik jarayonni yoki yakka shaklda ishlab chiqarish 
jarayonning o‘xshatmasini topishni, hamda azalgi xomaki detalni va uni yasash usulini va texnologik 
bazasini tanlashni; ishlov berish texnologik marshrutini tuzishni; texnologik operatsiyalarni ishlab 
chiqishni; texnologik jarayonni me'yorlashni; havfsizlik texnikasi talablarini aniqlashni; texnologik 
jarayonlarning iqtisodiy samaradorligini aniqlashni; texnologik jarayonlarni rasmiylashtirishni. 

---

Ta'mirlash-xizmat ko‘rsatish ishlab chiqarishini