5-6-laboratoriya ishi Mavzu: Yo‘l qoplamasining g‘adir-budirligi aniqlash. Reja: 1

Bu uskunalar quyidagicha turkumlanadi: 
-yo‘lning geometrik parametrlarini rasmiylashtirib boruvchi asboblar; 

reyka,
(uzunligi 2 m, 3 m yoki 4 m)
 

profilograf, 

viograf, 

burchak o‘lchovchi, 

profilometr, 

nivelirlar. 
 
Qoplama g‘adir-budirligini baholash.
 
Yo‘lning g‘adir-budirligi (teksturasi) ni baholashda, o‘lchashda turli usullardan 
foydalaniladi: 
-
optik, ultratovushli, lazer usulida, stereofotografik va kontakt usullaridan foydalaniladi.
 
Optik, ultratovushli, lazer usulida o‘rganilayotgan yo‘lning yuzasiga yorug‘lik tushirish 
orqali, tebranishli chastotali tovushlar orqali, stereofotografik usulida yuzadagi ikkita har xil 
nuqtalarni rasmga tushirish orqali solishtirib o‘rganiladi. Rossiyada ko‘proq kontakt usulidan 
foydalanilib, unda mexanik va elektrik tebranishlar orqali o‘rganiladi. 20 asrning 60-80 yillarida 
Rossiyada yo‘lning makro va mikro g‘adir-budirligini o‘lchovchi ko‘plab seriyadagi uskunalar 
ishlab chiqarilgan edi. Biri eng oddiy “qumli dog‘” usuli bo‘lib, bu asbob 20 sm
3
hajmdagi 
qumdan, qumni yozish uchun moslangan 10 sm diametrli yupqa disk (shtamp) va uzunligi 30 sm 
dan kichik bo‘lmagan o‘lchovchi lineykadan, shyotkadan iborat bo‘ladi. O‘lchashda 0,2-0,3 mm 
dan katta bo‘lmagan o‘lchamdagi quruq holatdagi tabiiy toza qumdan foydalaniladi. Qumning 
cho‘kish chuqurligi yordamida yuzadagi g‘adir-budirlikni baholash mumkin bo‘ladi. Keyinchalik 
yuzaning makro g‘adir-budirligini “qumli dog‘” usuli singari aniqlovchi YU.S. Karix tomonidan 
ignali profilograflar ishlab chiqarilgan. 

---

 
Rasm. 10.20. Qoplama yuzasi makro g‘adir-budirligini o‘lchovchi YU.S. Karixning