47-dars 1-mashq

3-mashq.
Ergashgan qo’shma gap turlarini va ergash va bosh gaplarni aniqlang. 
1.Xalqning 
xulosasi shuki, xudbin odam hech qachon elga qayishmaydi.2.Kim izlansa, u albatta maqsadiga 
erishadi.3.Kimki rostgo’y, samimiy bo’lsa, u el orasi-da qadr topadi.4.Shuni hamisha yodingizda 
saqlangki, birovga yolg’on gapirish eng katta gunohdir.5.Ko’ziga nima ko’rinsa, shu uni qiziqtira 
boshlaydi.6.Shuni unutmangki, do’stlar bilan suhbat qurmoq gullar orasida sayr qilmoqdan 
yaxshidir. 7.Kim erta bahorda dalaga chiqib peshona teri to’ksa, u kuzda mehnatining rohatini 
ko’radi.8.Doimo yodingda tutki, biz hammamiz seni yaxshi ko’ramiz.9.Shuni bilingki, nodon 
odamning gapi ko’p bo’ladi.10.Aminmanki, “Ta’lim to’g’risida” gi qonun ta’lim tizimimizni 
yaxshilashda tub burilish yasaydi.11.Umidimiz shuki, sizlar baxtli bo’linglar.12.Shunday odamlar 
borki, ular bilan gaplashib bahra olasan.13.Shunga ishonchim komilki, qasd qilganlar, albatta, past 
bo’ladi.14.Shuni angladimki, inson qadriyati cheksiz ekan.15.Aybing shuki, juda 
ko’ngilchansan.16. Odam borki, odamlarning naqshidir. 
4-mashq.
 Ergashgan qo’shma gap turlarini va ergash va bosh gaplarni aniqlang.
1.Baxtim shuki, 
seni uchratdim.2.Shunday o’zgarishlar bo’lmoqdaki, aqling bovar qilmaydi.3.Shunisi quvonarliki, 
sinfdagi o’quvchilarning hammasi bir-biri bilan juda ahil.4.Shuni bilingki, hech bir yangilik 
behosiyat bo’lmaydi.5.Biz shunday kutubxona barpo qilaylikki, butun el qoshida manzur va 
mo’tabar bo’lsin.6.Siz kimga ishonch bildirsangiz, men uni sherik qilib olishim mumkin.7.Shunga 
xursandmizki, bolalar o’z yo’lini topib ketishdi.8.Kim ko’p bilsa, u kamgap bo’ladi 9.Tilagimiz 
shuki, hammamiz el xizmatiga kamarbasta farzandlar bo’linglar.10. Shuni bilingki, dunyoda 
tinchlikdan ulug’roq ne’mat yo’q.11.Kimki mustaqil fikr yuritmasa, uni boshqalar oson yengib 
oladi.12.Kimki tinch yashashni istasa, pastkash odam bilan do’stlashmaydi.13.Badanda nimaki 
quvvat bo’lsa, u tozalik va pokizalikdadir.14.Haqiqat shunday jonki, pardoz uning husini 
buzadi.15.Yozuvchi-ning mahorati shundaki, butun bahorni atigi chigitdek keladigan g’o’ra ichiga 
qamab bera oladi.16.Kimki qanoat qilsa, uning yaxshi-yomon bilan ishi bo’lmaydi. 17.Shundan 

---

ehtiyot bo’lish lozimki, hamrohingiz also nodon bo’lmasin.18.Shuni sezdimki, oila a’zolari bir-biri 
bilan juda inoq ekan.19.Kim alam chekmadi umrida bir bor, u meni anglamas-anglamas 
also.20.Maslahatim shuki, bugun o’zga bir go’shaga chekining.21.Saxiylikni odat qilgan bo’lsa 
kim, qo’lidan davlati ketmasin uning!
1-mashq.
Bog’lovchisiz qo’shma gaplarda tinish belgilarning qo’yilish sababini tushuntiring. 
1.Avval ular bizga yetib olishsin, keyin birga jo’naymiz.2.Yuragida qanday dard bor –mana bu 
menga sir.3.Kuz keldi, yig’im-terim boshlandi.4.To’rt mashina o’g’it yubordik –fermerlarga 
vaqtida taqsimlansin.5.Yog’ib yubordi-da yomg’ir, nihoyat, osmon dil qulfini zaminga 
sochdi.6.Yaxshi o’g’il-el obro’si, yaxshi qiz uy obro’si.7.Bulbul sayrar, chumchuq chiqchirar, 
xabar berar asl zotidan.8.Sodiqjon to’xtadi, orqasidan kimdir kelayotgan edi.9.Sabr bila bog’liq ish 
ochilur, ishida oshiqqan ko’p toyilur.10.Kampirning jig’i-biyroni chiqdi;ombordan olib chiqqan bir 
savat paxtasi bilan chig’irig’ini ko’rsatib, vaysagancha, uyiga kirib ketdi.11. G’animlar duch kelar- 
jang bo’lar puxta.12.Mening bir jaydari falsafamdir shu:hargiz iltimosga kuning qolmasin.13.Qiz 
uni ushlab qolgani urindi juda qiyna-lib ketdi:qo’llariga tikan kirdi, yuzi va bilaklari 
tirmalandi.14.Eshakni yaydoq minib bo’lmaydi –yiqiladi kishi. 
2-mashq.
Bog’lovchisiz qo’shma gaplarda tinish belgilarning qo’yilish sababini tushuntiring. 
1.Quyosh tik ko’tarilgan,uning otashi yer yuzini yondirishga qasd qilgandek avjga mingan 
edi.2.Menga chiroq bermas edilar, sham sotib olishga pulim yo’q edi.3.Oq-shom tushgan,osmon 
yulduzlarga to’lib ketgan.4.Pag’a-pag’a mayin qor osmondan quyilib turadi;shamolning sekin, 
bo’g’iq guvillashi eshitiladi.5.Uyning peshtoq shaklida qurilgan uchta tor derazasi yerdan ancha 
ko’tarilgan,derazaning xira oyna-lari quyosh nurida rang-barang tovlanadi.6.Qishloqlar bir-biriga 
o’zshamaydi, hammasining o’ziga xos arxitekturasi bor.7.Iyul oyining quyoshi hamma yoqni olov 
seli bilan to’ldirgan, havo allaqanday oq alanga bilan jimgina yonganday. 8.Saodatxon darchani 
ochib yubordi, uyga muzdek kuz havosi kirdi.9.Dovulli shamol esar, sharros yomg’ir 
quyardi.10.Tashqarida shamol chiyillar,zalvorli havo to’lqinlari vagonga qattiq bir narsaday urilar, 
tunuka tomning allaqayeri “qirs-qirs” etib qo’yardi.11.Bir tomonda yon-bag’ri kemirilgan Farhod 
tog’i mag’rur turar, pastlikda jilvalangan Sirdaryo yaltillab oqar edi.12.Havo musaffo, osmon 
moviy tus olgan.13.Boltavoy Siddiqjonga ketmon keltirib berdi va uni kuzatdi.