44-mantiqiy savol

44-mantiqiy savol:

Topshiriq shartnomasida huquqiy vorislikka yo'l qo'yiladi. Lekin bu vorislik bir tomonlama tusga ega bo'lib, faqat shartnomadagi bitta tarafga nisbatan qo'llaniladi.

Muhokama qiling.

Yuqoridagi savolga javob berishdan oldin topshiriq shartnomasining o’zi nima ekanligiga oydinlik kiritib olsak, topshiriq shartnomasi bo'yicha bir taraf (vakil) ikkinchi taraf (topshiriq beruvchi) ning nomidan va uning hisobidan muayyan yuridik harakatlarni sodir etish majburiyatini oladi. Vakil tuzgan bitim bo'yicha huquq va majburiyatlar bevosita topshiriq beruvchida vujudga keladi. FK ning 817-modda 1-qismidagi topshiriq shartnomasining (topshiriq - ingl. commission contract; nem. Auftrag m., Order f.) mazmuni O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksiga (MDHga a'zo davlatlar fuqarolik kodekslaridagi bir xil moddalaridagidek) 1804 yildagi Fransiyaning Fuqarolik kodeksidan qabul qilingan(1984-modda). Mazkur shartnoma mazmuni Rim yuristlarining fikriga ko'ra «ex offisio utque amisitia» (jamoa manfaati va majburiyatidan kelib chiqib), shaxsan-vakillik xarakter kasb etadi; uning zaruriy belgisi bo'lib - taraflarning o'zaro ishonchi hisoblanadi. Ushbu holatlar topshiriq shartnomasining qo'llanilishi, bajarilishi va tugatilishiga doir o'ziga xos xususiyatlarni belgilab beradi. Topshiriq shartnomasi yozma shaklda tuziladi. Topshiriq shartnomasi vakil topshiriq beruvchining nomidan ish olib borishga haqli bo'ladigan muddatni ko'rsatgan yoki bunday muddatni ko'rsatmagan holda tuzilishi mumkin. Endi savolga to’xtaladigan bo’lsak, topshiriq shartnomasida huquqiy vorislik FK ning 825-moddasida aniq va hammaga birdek tushunarli holda keltirib o’tilgan. “Vakil vafot etgan taqdirda, uning merosxo'rlari yoki meros mulkning saqlanishini ta'minlash majburiyati yuklatilgan boshqa shaxslar topshiriq shartnomasi bekor qilinishi haqida topshiriq beruvchiga kechiktirmay xabar berishlari hamda topshiriq beruvchining mol-mulkini muhofaza qilish uchun zarur choralarni ko'rishlari, xususan, topshiriq beruvchining ashyolarini, shuningdek hujjatlarini saqlab qo'yishlari, so'ngra esa unga topshirishlari shart. Vakil (ishonchli vakil) bo'lgan yuridik shaxsni tugatayotgan shaxsning zimmasida ham shunday majburiyat bo'ladi.

Vakil (ishonchli vakil) sifatida ish olib borayotgan yuridik shaxs qayta tashkil etilganida topshiriq beruvchi bu haqda darhol xabardor qilinishi kerak. Mazkur holatda bunday yuridik shaxsning huquq va majburiyatlari, agar topshiriq beruvchi o'ttiz kunlik muddatda topshiriq shartnomasidan bosh tortishini ma'lum qilmasa, uning qonuniy vorisiga o'tadi”¹. Yuqoridafi ta’rifdan kelib chiqib shuni aytishimiz kerakki, vakil vafot etgan taqdirda yoki vakil hisoblangan yuridik shaxs tugutilganda mazkur modda uchinchi shaxslarga belilangan majburiyatlar yuklaydi. Ushbu xolatlarda vafot etgan shaxsning vorislari yoki yuridik shaxsni tugatgan likvidator (yuridik shaxs muassislari) topshiriq beruvchining manfaatlarini ta'minlovchi choralar ko'rishga majbur. Vafot etgan shaxsning vorislari topshiriq beruvchiga tegishli bo'lgan buyumlarni, hujjatlarni saqlashga hamda ushbu mulklarni topshirishga majbur degan oldin mavjud bo'lgan qoidani to'ldiradi. Xuddi shu qoidaning yuridik shaxsning likvidatori uchun ham qo'llanishi yangi hisoblanadi. Vakilning huquq va majburiyatlari shaxsiy xarakterda, ya'ni uning shaxsi bilan bog'liq bo'lganligi sababli, uning barcha huquq va majburiyatlari vorislariga o'tmaydi. Faqat xizmat haqi va qilingan xarajatlarni olishga bo'lgan huquqlarigina vorislariga o'tishi mumkin.