4-topshiriq Elektron tijoratni tashkil etishning huquqiy asoslari Tayyorladi: Komilov Abrorbek Tekshirdi

Elеktron tijorat tushunchasi. Elеktron tijorat faoliyati O’zbеkiston Rеspublikasining “Elеktron tijorat to’g’risida”gi 2004 yil 29 aprеldagi 613-II son Qonuni bilan bеlgilanadi va amalga oshiriladi. Elеktron tijorat Intеrnеt tarmog’idagi tijorat sohasiga oid faollikni, unda oldi-sotdini amalga oshirilishini ifodalash uchun qo’llaniladi. U kompyutеr tarmog’idan foydalangan holda xarid qilish, sotish, sеrvis xizmatini ko’rsatishni amalga oshirish, markеting tadbirlarini o’tkazish imkoniyatini ta'minlaydi.
«Elektron tijorat to‘g‘risida"gi Qonun 2004 yilda qabul qilingan. 11 yil o‘tgach, 2015 yilda uning yangi tahriri tasdiqlangan, u ayni paytgacha amal qilib kelmoqda.

2018−2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasida elektron tijoratni rivojlantirish dasturida ushbu sohadagi normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish, xususan, qonunga bir qator o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish nazarda tutilgan.

Amaldagi hujjatga tayangan holda, loyihada boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning ayrim qoidalari jamlangan. Masalan, elektron tijoratni amalga oshirish qoidalari, Shartnomalarni tuzishda elektron raqamli imzolarni qo‘llash va elektron hujjatlarni hamda elektron tijoratda qo‘llaniladigan elektron xabarlardagi mavjud axborotni saqlash tartibi to‘g‘risidagi nizom, Dasturiy mahsulotlar va axborot mahsulotlaridan foydalanish huquqini amalga oshirish hamda rasmiylashtirishning bojxona rasmiylashtiruvi (deklaratsiyalash) va buxgalterlik hisobini yuritish tartibi to‘g‘risidagi nizom va boshqalarni tilga olish mumkin.
Natijada qonun bilan tartibga solinadigan mexanizmlar qamrovi kengaygan, loyihada ular juda batafsil aks ettirilgan. Hujjatning amaldagi va taqdim etilgan tahriri solishtirma tahlili quyidagilarni ko‘rsatdi:
birinchidan, qonunga juda keng tushunchalar apparati kiritilmoqda. Bazaviy atamalar bilan bir qatorda, unga raqamli mahsulotlar, ularni import va eksport qilish, raqamli distributsiya, transchegaraviy elektron tijorat va hokazo. ta’riflari kiritilgan;
ikkinchidan, elektron tijoratni amalga oshirishning qo‘shimcha prinsiplari qayd etilgan. Xususan, hujjatlarni, shu jumladan elektron hujjatlarni birxillashtirish, axborot xavfsizligini, tovarlar (ishlar va xizmatlar) sifati lozim darajada bo‘lishini ta’minlash, shuningdek tartib-taomillarning ochiq-oshkoraligi, shaffofligi va tushunarliligi haqida
so‘z yuritilgan. Mazkur soha asoslangan har bir prinsipning mazmun-mohiyati alohida ochib berilgan;
uchinchidan, sohani davlat tomonidan tartibga solish tartibi belgilangan: Vazirlar Mahkamasi, Axborot kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi (vakolatli organ, tahr.), davlat organlari va mahalliy hokimiyatlarning vakolati cheklangan;
to‘rtinchidan, elektron tijorat ishtirokchilarining (sotuvchi va xaridorlar, biznes-operatorlar, sh. j. bitimlarni tuzishda ishtirok etuvchi yoki bunda yordam beruvchi savdo platformalarining operatorlari, tahr.) tarkibi, shuningdek ularning o‘zaro munosabatlari xususiyati belgilangan;
beshinchidan, bitimlarni tuzish tartibi, shu jumladan ularni hujjatlashtirish shakli va tartibi, elektron hujjatlar va xabarlarning yuridik kuchi, ularni saqlash shartlari va muddatlari, shuningdek bitim taraflari to‘g‘risidagi axborot tarkibi va hokazo batafsil qayd etilgan. Hisob-kitob qilish, tovarlarni yetkazib berish, ularni qaytarish va to‘lov summalarini qoplash tartibiga oid masalalar tartibga solingan;
oltinchidan, raqamli mahsulotlar bilan bog‘liq bitimlarni tuzish qoidalari tilga olingan. Transchegaraviy elektron tijoratga alohida bob bag‘ishlangan.
Bu qonun hujjatlar va ularga kiritilayotgan o’zgarishlarning barchasi yurtimizda electron tijoratni rivojlantirish va amaldagi electron tijorat faoliyatlarini qonuniyligi va huquqlarini taminlashdir.